Nowe regulacje prawa konkurencji na rynku spożywczym

W dniu 12 lipca 2017 r. wchodzi ustawa z 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Już teraz ustawa wywołała spore poruszenie w branży spożywczej. Niezależnie, już od 11 lutego 2017 r. obowiązuje część jej regulacji, na podstawie których Agencja Rynku Rolnego uzyskała nowe uprawnienia do nakładania kar pieniężnych za naruszenie warunków dostaw w rolnictwie –  brak pisemnej umowy pomiędzy dostawcą i odbiorcą zawierającej szereg elementów (m.in. cenę, terminy dostaw oraz jakość dostarczanych produktów).

Nowa ustawa zawiera szereg ogólnych i nieostrych definicji, co może prowadzić do rozbieżnych interpretacji zawartych tam pojęć, jak również znacznie utrudnić ocenę poszczególnych postanowień umownych pod tym kątem. Wszystko zależy od praktyki stosowania ustawy przez UOKiK, na co przyjdzie nam jeszcze jednak poczekać. Warto zauważyć, że zdaniem niektórych ustawa przez swoje zbyt ogólne sformułowania w praktyce nigdy nie zostanie zastosowana (opinia Prokuratorii Generalnej do projektu ustawy).

ZAKRES ZASTOSOWANIA

Nową ustawę stosuje się w przypadku łącznego spełnienia dwóch kryteriów dotyczących obrotu. Obrót pomiędzy kontrahentami musi przekroczyć 50 000 zł, a obrót podmiotu potencjalnie nadużywającego przewagi (lub jego grupy kapitałowej) musi przekroczyć 100 000 000 zł.

Zgodnie z art. 6 ustawy zakazane jest nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej nabywcy względem dostawcy oraz dostawcy względem nabywcy. Ustawa działa „w dwie strony”, może więc dotyczyć tego samego przedsiębiorcy zarówno jako nabywcy, jak i dostawcy.

PRZEWAGA KONTRAKTOWA

Na pojęcie przewagi kontraktowej składają się następujące składowe (art. 7 ust. 1 ustawy):

– brak wystarczających i faktycznych możliwości zbycia (nabycia) produktów rolnych lub spożywczych do innych nabywców (dostawców),

– występowanie znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym na korzyść jednej ze stron umowy.

Przewaga kontraktowa może więc wystąpić po jednej albo drugiej stronie umowy.

Natomiast wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes. Ustawa zawiera przykładowe wyliczenie takich nieuczciwych praktyk:

a)  nieuzasadnione rozwiązanie umowy lub zagrożenie rozwiązaniem umowy;

b)  przyznanie wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;

c) uzależnianie zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

d) nieuzasadnione wydłużanie terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze.

MOŻLIWE KONSEKWENCJE

Pozostała cześć ustawy to przepisy regulujące postępowanie przez Prezesem UOKiK w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową i sankcje za naruszenia przepisów ustawy (art. 8-39), m.in. przyznanie UOKiK możliwości fizycznej kontroli przedsiębiorców oraz żądania przekazywania informacji i dokumentów.

Potencjalna kara za naruszenie zakazu nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej może sięgnąć do 3% obrotu przedsiębiorcy w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary (co istotne, również jeśli nastąpiło to nieumyślnie). Dodatkowo ustawa przewiduje kary za utrudnianie postępowania wyjaśniającego przez przedsiębiorcę (nieprzekazywanie informacji itp.) – do 50 mln euro.

JAK SIĘ PRZYGOTOWAĆ?

Spodziewane wejście w życie ustawy już spowodowało niemałe poruszenie na rynku spożywczym. Sieci handlowe i producenci niejednokrotnie renegocjują umowy handlowe, zmieniając ich konstrukcję, by pozbyć się postanowień potencjalnie generujących ryzyko.

Pakiet podstawowych działań powinien obejmować przegląd relacji z kontrahentami oraz umów zawartych przez przedsiębiorcę, by ustalić czy istnieje ryzyko zakwalifikowania poszczególnych postanowień umownych pod regulację nowej ustawy, a następnie renegocjację tych potencjalnie wątpliwych. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji sprzedaży premiowych, rabatów posprzedażnych, usług marketingowych świadczonych przez sieci sprzedające produkty spożywcze itp. Drugim obszarem działań jest dostosowanie umów obejmujących dostawę produktów spożywczych do wymogów znowelizowanej ustawy o Agencji Rynku Rolnego, by uchronić się przed potencjalnymi karami (tu ryzyko spoczywa na nabywcy produktów spożywczych).

Autorzy:

Michał Bogacz, radca prawny, manager, Olesiński&Wspólnicy, biuro we Wrocławiu

Piotr Teklak, stażysta, Olesiński&Wspólnicy, biuro we Wrocławiu

Autor: Michał Bogacz

PARTNER | RADCA PRAWNY

michal.bogacz@olesinski.com

Więcej