Prawo upadłościowe nie zapomina o członkach zarządu – upadłość konsumencka

Z przewidzianych w polskim systemie prawnym procedur upadłościowych mogą skorzystać także osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, a mówiąc prościej – konsumenci. To właśnie z myślą o nich wprowadzone zostało odrębne, konsumenckie postępowanie upadłościowe. Co istotne – upadłość konsumencka może być szczególnie atrakcyjna dla członków zarządów, czyli osób szczególnie narażonych na nadmierne zadłużenie związane z działalnością w spółkach kapitałowych.

W ramach cyklu RESTART poruszyliśmy już tematykę związaną z ogólnymi regułami postępowania upadłościowego oraz upadłością osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Swoistym dopełnieniem powyższych zagadnień jest przybliżenie kwestii związanych instytucją upadłości konsumenckiej.

Postępowanie upadłościowe wobec konsumentów w dużej mierze toczy się według reguł określonych w ogólnych przepisach o postępowaniu upadłościowym, z pewnymi jednak – często istotnymi – odrębnościami.

Członkowie zarządu spółek kapitałowych

Osoby piastujące funkcje w organach zarządczych spółek kapitałowych bardzo często nie mają statusu przedsiębiorcy, a więc z formalnoprawnego punktu widzenia są konsumentami. W takim wypadku, jako osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, mogą skorzystać z dobrodziejstw procedury upadłościowej przewidzianej dla konsumentów. Szczególne znaczenia ma to w kontekście ewentualnej subsydiarnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania reprezentowanej spółki.

Oddłużenie jako podstawowy cel upadłości konsumenckiej

Odmiennie niż w przypadku zwykłego postępowania upadłościowego, naczelnym celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie upadłego, polegające na umorzeniu zobowiązań dłużnika. Zaspokojenie roszczeń wierzycieli stanowi tutaj cel drugorzędny, zaś brak możliwości spieniężenia majątku dłużnika i zaspokojenia wierzycieli w toku postępowania upadłościowego, nie jest przeszkodą dla oddłużenia osoby fizycznej.

Wymóg dobrej wiary konsumenta oraz terminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości

Szansy na oddłużenie nie będzie miał dłużnik, który doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Jest to przesłanka, która bezwzględnie pozbawia konsumenta możliwości oddłużenia.

Warto także podkreślić, że sąd odmówi ogłoszenia upadłości konsumenckiej, jeśli dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Wskazana przesłanka negatywna ogłoszenia upadłości tyczy się przede wszystkim członków zarządu spółek kapitałowych, których obowiązkiem jest monitorowanie stanu finansów spółki i bieżąca reakcja, jeśli podmiot ten popadnie w stan niewypłacalności. W takim wypadku członek zarządu posiada 30 dni na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości (obowiązku tym szerzej przeczytać możecie Państwo tutaj). Jeśli tak się nie stanie – szanse na ewentualne późniejsze oddłużenie w ramach upadłości konsumenckiej maleją.

Ustawa łagodzi jednak tę kwestie i nakazuje uwzględniać względy słuszności lub względy humanitarne przy ocenianiu opisanej przesłanki negatywnej. Jeśli członek zarządu będzie w stanie wykazać, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinno być podyktowane jego szczególną sytuacją osobistą – sąd taką upadłość ogłosi niezależnie od niedochowanego obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.

Jeden wierzyciel

Kolejnym odstępstwem od reguł rządzących zwykłym postępowaniem upadłościowym, a zarazem ułatwieniem dla konsumentów jest również to, że sąd może ogłosić upadłość konsumenta także w sytuacji, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela.

Koszty postępowania

Przeszkody do ogłoszenia upadłości konsumenta oraz prowadzenia postępowania nie stanowi brak funduszy w masie upadłości, wystarczających na pokrycie kosztów postępowania. W przypadku, gdy majątek konsumenta nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania, koszty te pokrywa Skarb Państwa.

Rozwiązanie to jest istotnym złagodzeniem reguł rządzących zwykłym postępowaniem upadłościowym, w którym brak środków masy upadłości, wystarczających na pokrycie kosztów postępowania, stanowi przeszkodę dla jego prowadzenia.

Zakończenie postępowania

Ustawa przewiduje następujące sposoby zakończenia postępowania upadłościowego konsumenta:

  1. ustalenie i wykonanie planu spłaty wierzycieli, a następnie umorzenie niewykonanych zobowiązań upadłego

– plan spłaty przewiduje obowiązek spłacania wierzycieli przez okres maksymalnie 36 miesięcy po zakończeniu postepowania.

  1. umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli

– jeżeli dłużnik obiektywnie nie będzie zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat na rzecz wierzycieli

Ochrona konsumenta

Umorzenie zobowiązań stanowi najdalej idący przywilej, jaki przysługuje upadłemu w postępowaniu upadłościowym. W tym też należy niewątpliwie upatrywać atrakcyjność tej procedury dla podmiotów posiadających rozległe zadłużenie, w wielu przypadkach związane z działalnością w zarządzie spółek kapitałowych. Rzetelny dłużnik może więc oczekiwać, że jego zobowiązania zostaną umorzone w konsumenckim postępowaniu upadłościowym.

Podkreślić jednocześnie należy, iż nie wszystkie zobowiązania konsumenta, w zależności od ich rodzaju, podlegają umorzeniu. Ustawa wymienia zamknięty katalog zobowiązań, które nie podlegają umorzeniu. W katalogu tym wyróżnić należy zobowiązania których upadły umyślnie nie ujawnił, a wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

 

Warto na końcu podkreślić, że obecnie procedowany jest projekt nowelizacji ustawy, która wprowadzi m.in. nowe, zliberalizowane przesłanki upadłości konsumenckiej. O wszelkich zmianach będą mogli się Państwo dowiedzieć, śledząc regularnie nasz Newsletter bądź kolejne wpisy z cyklu RESTART.

Autor: Paweł Stanek

SENIOR ASSOCIATE | RADCA PRAWNY | OW LEGAL

pawel.stanek@olesinski.com

Więcej