13 gru Upadłość i restrukturyzacja a prawa i obowiązki osobiste dłużnika
Ogłoszenie upadłości oraz otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego pociąga za sobą szereg skutków prawnych zarówno w stosunku do osoby upadłego, jak i co do jego majątku. Nasza dotychczasowa praktyka pokazuje, że pomimo, iż instytucje prawa restrukturyzacyjnego oraz znowelizowanego prawa upadłościowego obowiązują od niespełna trzech lat, wiele podmiotów funkcjonujących na rynku w dalszym ciągu nie uświadamia sobie w pełni konsekwencji wszczęcia omawianych postępowań.
Wychodząc naprzeciw, w dzisiejszym artykule koncentrujemy się na najbardziej istotnych i wspólnych dla wszystkich dłużników kwestiach związanych z wpływem postępowania upadłościowego oraz postępowań restrukturyzacyjnych na sferę osobistych uprawnień i obowiązków dłużnika.
Skutki ogłoszenia upadłości dłużnika
Należy pamiętać, że ogłoszenie upadłości w żadnym wypadku nie skutkuje pozbawieniem upadłego zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych. Upadły ma prawo dokonywać wszelkich czynności prawnych pod warunkiem, że odnoszą się one do składników majątkowych, które nie wchodzą w skład masy upadłości.
W przypadku ogłoszenia upadłości wobec podmiotu będącego osobą prawną albo tzw. ułomną osobą prawną, organy upadłego zachowują byt, przy czym zakres ich uprawnień zostaje ograniczony (np. w zakresie podejmowania czynności dotyczących spraw majątkowych – zagadnienie wpływu ogłoszenia upadłości na prawa i obowiązki majątkowe upadłego zostaną omówione w kolejnym wpisie). Koszty związane z funkcjonowaniem organów upadłego (np. koszty zwoływania posiedzeń, koszty obsługi kancelaryjnej) oraz realizacją jego uprawnień organizacyjnych ustala każdorazowo sędzia-komisarz a pokrywane są ze środków masy upadłości.
W związku z ogłoszeniem upadłości do dotychczasowej firmy przedsiębiorcy obligatoryjnie zostaje dodane oznaczenie „w upadłości”. Zamieszczenie powyższej informacji w Krajowym Rejestrze Sądowym bądź Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej następuje z urzędu, a zatem nie jest wymagane podjęcie w tym zakresie jakichkolwiek czynności przez upadłego. Upadły zobowiązany jest posługiwać się w obrocie gospodarczym firmą z dopiskiem „w upadłości”.
Prawdopodobnie niewiele osób zdaje sobie sprawę, że ogłoszenie upadłości może skutkować także ograniczeniem prawa do swobodnego przemieszczania się. Sędzia-komisarz może postanowić, aby upadły będący osobą fizyczną nie opuszczał terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez jego zezwolenia. Powyższy zakaz może zostać orzeczony także wobec członków organu zarządzającego upadłego niebędącego osobą fizyczną.
Ogłoszenie upadłości wiąże się również z nałożeniem na upadłego licznych obowiązków, tj. m. in.:
– obowiązku wskazania i wydania syndykowi całego majątku;
– obowiązku wydania syndykowi dokumentów dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń (w szczególności ksiąg rachunkowych, innych dokumentów prowadzonych dla celów podatkowych, korespondencji),
– obowiązku udzielania sędziemu- komisarzowi i syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących majątku.
W celu zapewnienia należytego wykonania obowiązków przez upadłego sędzia-komisarz wyposażony został w uprawnienie do zastosowania wobec niego środków przymusu. Jeżeli więc upadły uchybia swoim obowiązkom, np. ukrywając się, ukrywając majątek, bądź obciążając go pozornymi zobowiązaniami sędzia-komisarz może zastosować wobec niego grzywnę lub areszt.
Na skutek ogłoszenia upadłości dłużnika wygasa prokura oraz wszelkie inne pełnomocnictwa udzielone dotychczas przez dłużnika.
Skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego
Podobnie jak w przypadku ogłoszenia upadłości, otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego nie ma wpływu na zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych dłużnika.
Po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik w dalszym ciągu prowadzi dotychczasowe przedsiębiorstwo, przy czym zakres jego uprawnień uzależniony jest m. in. od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego oraz tego, czy dłużnikowi został odebrany zarząd majątkiem (problematyka wpływu postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych na sferę uprawnień majątkowych dłużnika omówiona zostanie w ramach kolejnego wpisu na blogu).
Po wydaniu przez sąd postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego przedsiębiorca zobowiązany jest występować w obrocie pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia „w restrukturyzacji”. Powyższe oznaczenie zostaje także z urzędu, a więc bez konieczności podejmowania jakichkolwiek czynności przez dłużnika, ujawnione w Krajowym Rejestrze Sądowym bądź Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej.
W związku z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego na dłużniku spoczywa m. in. obowiązek:
– udzielania sędziemu-komisarzowi i nadzorcy sądowemu bądź zarządcy wszelkich potrzebnych wyjaśnień,
– udostępniania dokumentów dotyczących jego przedsiębiorstwa i majątku
– umożliwiania nadzorcy sądowemu bądź zarządcy zapoznania się z przedsiębiorstwem dłużnika, w szczególności z jego księgami rachunkowymi.
Przywołane powyżej obowiązki należy traktować jako podstawowe. Sąd, w zależności od okoliczności, może rozszerzyć ich zakres. Przyjmuje się jednak, że nałożenie na dłużnika dodatkowych obowiązków wymaga uprzedniego wydania przez sąd postanowienia wskazującego precyzyjnie ich zakres.
Otwarcie postępowania sanacyjnego, w przeciwieństwie do pozostałych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych, może pociągać za sobą dalej idące konsekwencje. Jeżeli bowiem na mocy postanowienia o otwarciu postępowania sanacyjnego dłużnik zostanie pozbawiony prawa zarządu majątkiem, będzie dodatkowo spoczywał na nim obowiązek wskazania i wydania zarządcy całego swojego majątku oraz dokumentacji dotyczącej jego działalności, majątku oraz rozliczeń ( m. in. ksiąg rachunkowych, innych ewidencji prowadzonych dla celów podatkowych oraz korespondencji).
Otwarcie postępowania sanacyjnego pociąga za sobą również skutek w postaci wygaśnięcia prokury oraz wszelkich innych pełnomocnictw udzielonych dotychczas przez dłużnika. W toku postępowania sanacyjnego zarządca może udzielać pełnomocnictw, w tym prokury.
Ogłoszenie upadłości oraz otwarcie postępowań restrukturyzacyjnych wywołuje również szereg skutków w sferze praw i obowiązków majątkowych dłużnika. Powyższe kwestie postaramy się Państwu przybliżyć w ramach kolejnego artykułu na naszym blogu.