08 lip Wierzyciel zabezpieczony rzeczowo jako członek rady wierzycieli

Podstawowe cele postępowania restrukturyzacyjnego skupiają się wokół ochrony przedsiębiorcy przed ogłoszeniem upadłości oraz możliwie maksymalnego zaspokojenia jego wierzycieli. To, czy te główne założenia restrukturyzacji zostaną osiągnięte zależy w dużej mierze od aktywności samych wierzycieli.

Prawo restrukturyzacyjne wyposaża wierzycieli w instrumenty, za pomocą których mogą – w sposób bezpośredni lub pośredni – oddziaływać na przebieg postępowania. Po pierwsze, mogą oni osobiście nadzorować tok postępowania, a gdy uznają to za konieczne – interweniować np. poprzez wystąpienie z odpowiednimi wnioskami do sędziego-komisarza. Praktyka pokazuje jednak, że na ogół interesy wierzycieli reprezentowane są przede wszystkim przez ich reprezentantów skupionych w ramach rady wierzycieli.

13 czerwca 2019 roku powołano radę wierzycieli w toku przyspieszonego postępowania układowego prowadzonego w stosunku do Zakładów Mięsnych Henryk Kania Spółki Akcyjnej w restrukturyzacji z siedzibą w Pszczynie. W skład wspomnianego organu weszły również podmioty, których wierzytelności są zabezpieczone hipoteką na majątku dłużnika.

Jakkolwiek samo posiadanie zabezpieczenia rzeczowego nie stanowi przeszkody do uzyskania statusu członka rady wierzycieli, to należałoby się zastanowić, czy taki podmiot, z uwagi na swoją sytuację prawną, będzie reprezentował należycie interesy pozostałych wierzycieli. W niniejszym artykule wskazujemy na wątpliwości, jakie mogą pojawić się w związku z pełnieniem obowiązków członka rady wierzycieli przez podmiot, któremu przysługują zabezpieczenia w postaci m. in. hipotek i zastawów.

 

Sposób ustanowienia organu

Rada wierzycieli nie jest obligatoryjnym organem postępowania. Postępowanie może być zatem prowadzone nawet bez jej udziału.

Kompetencja do podjęcia decyzji o ustanowieniu rady wierzycieli należy przede wszystkim do sędziego-komisarza. Prawo restrukturyzacyjne przewiduje jednak sytuacje, w których to wierzyciele mogą przeforsować decyzję o ustanowieniu rady. W przypadku, gdy z takim wnioskiem wystąpi co najmniej trzech wierzycieli (bez względu na sumę ich wierzytelności) lub wierzyciel (bądź wierzyciele), którym przysługuje łącznie przynajmniej 20% sumy wierzytelności (z uwzględnieniem pewnych wyłączeń przewidzianych w ustawie) sędzia-komisarz będzie zobowiązany powołać radę.

 

 

Skład rady wierzycieli

Rada wierzycieli na ogół składa się z pięciu członków oraz dwóch zastępców. Zasadniczo to sędzia-komisarz decyduje o tym, kto będzie pełnił funkcję członka rady wierzycieli. Jednak podobnie jak przy podejmowaniu decyzji o ustanowieniu rady, złożenie wniosku przez odpowiednią liczbę wierzycieli obliguje sędziego-komisarza do powołania określonej osoby w skład rady. Wyjątek stanowi sytuacja, w której zachodziłoby uzasadnione przypuszczenie, że wskazany wierzyciel nie będzie należycie pełnił swoich obowiązków.

 

Kompetencje rady wierzycieli

Zakres uprawnień rady wierzycieli jest szeroki. Przykładowo organ ten udziela pomocy nadzorcy sądowemu albo zarządcy, kontroluje ich czynności oraz bada stan funduszów masy układowej lub sanacyjnej. Rada wierzycieli lub jej członkowie mogą przedstawiać sędziemu-komisarzowi swoje uwagi o działalności dłużnika, nadzorcy sądowego albo zarządcy. Organ ten ma uprawnienie do badania ksiąg i dokumentów przedsiębiorstwa dłużnika w zakresie, w jakim nie narusza to tajemnicy przedsiębiorstwa. Rada udziela także zezwolenia na dokonanie określonych czynności. Sankcja niedochowania wymogu uzyskania zgody rady wierzycieli jest surowa – czynność prawna jest nieważna. Przykładowo zezwolenia rady wierzycieli wymaga zaciąganie kredytów i pożyczek oraz zawarcie umowy dzierżawy przedsiębiorstwa dłużnika lub jego zorganizowanej części.

 

Wierzyciel zabezpieczony rzeczowo w radzie wierzycieli 

Obserwując praktykę postępowań restrukturyzacyjnych można zauważyć tendencję, zgodnie z którą w skład rady wierzycieli wchodzą głównie podmioty wytypowane przez największych wierzycieli. Powyższe nie dziwi, bowiem to od kwoty wierzytelności uzależniono uprawnienie wierzycieli do powoływania członków rady. Co więcej, bardzo często ci sami wierzyciele posiadają jednocześnie zabezpieczenia rzeczowe w postaci zastawów bądź hipotek ustanowionych na składnikach majątkowych dłużnika. Łatwo więc dostrzec, że pozycja wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo jest znacznie korzystniejsza od sytuacji, w jakiej znajdują się pozostali interesariusze.

Wierzytelność zabezpieczona m. in. hipoteką oraz zastawem, w części, w jakiej znajduje pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, nie jest objęta układem dopóki wierzyciel nie wyrazi na to zgody. Powyższe natomiast bezpośrednio przedkłada się na sposób zaspokojenia poszczególnych wierzycieli.

Wierzytelności objęte układem z mocy prawa zasadniczo nie są regulowane na bieżąco w toku postepowania restrukturyzacyjnego. Ich spłata następuje dopiero po przyjęciu i zatwierdzeniu przez sąd układu zawartego pomiędzy dłużnikiem i wierzycielami. Natomiast wierzyciel zabezpieczony rzeczowo może nie wyrazić zgody na objęcie jego wierzytelności układem. Wówczas, w zależności od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego, będzie uprawniony do zaspokojenia się z ceny uzyskanej na skutek sprzedaży rzeczy obciążonej prawem rzeczowym.

Co więcej, nawet gdy wierzyciel zabezpieczony rzeczowo wyrazi zgodę na objęcie jego wierzytelności układem, jego sytuacja prawna w dalszym ciągu będzie korzystniejsza od pozostałych wierzycieli. Uzyskane przez taki podmiot zabezpieczenie rzeczowe nie upadnie na skutek przyjęcia układu. Natomiast w przypadku, gdyby doszło do uchylenia układu zawartego przez dłużnika z wierzycielami, wierzyciel rzeczowy będzie mógł w dalszym ciągu realizować uprawnienia wynikające z istoty zastawu lub hipoteki.

***

Członkostwo w radzie wierzycieli gwarantuje realny i bezpośredni wpływ na kształt podejmowanych w ramach postępowania decyzji. Chociaż rada wierzycieli z założenia reprezentować powinna interes ogółu wierzycieli, a podejmowane przez nią decyzje podlegają kontroli sędziego-komisarza, istnieje potencjalne ryzyko próby forsowania przez poszczególnych członków decyzji, które niekoniecznie będą korzystne dla wszystkich wierzycieli. Biorąc pod uwagę rolę, jaką odgrywa rada wierzycieli, wskazana jest większa aktywność ze strony wierzycieli, zwłaszcza tych mniejszych, w toku kształtowania składu tego organu jak również później – już na etapie podejmowania konkretnych decyzji. Wierzyciele powinni częściej sięgać po instrumenty, jakie daje im prawo restrukturyzacyjne – m. in. wnioski o ustanowienie rady wierzycieli oraz powołanie lub odwołanie ich członków, sygnalizowanie sędziemu-komisarzowi wszelkich dostrzeżonych nieprawidłowości w funkcjonowaniu organu. Wierzyciele mogą również wnieść zarzuty od uchwał rady wierzycieli, które ich zdaniem są sprzeczne z prawem.