17 paź Unijna dyrektywa o ochronie sygnalistów przyjęta!

Dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii (sygnalistów) została przyjęta 7 października przez Radę Unii Europejskiej.

O głównych założeniach ww. dyrektywy pisaliśmy już wcześniej we wpisie „Unia Europejska ochroni sygnalistów”.

Dyrektywa dotyczyć ma nie tylko podmiotów publicznych, ale i przedsiębiorców, którzy:

• zatrudniają co najmniej 50 pracowników,
• mają roczny obrót handlowy lub roczną sumę bilansową w wysokości co najmniej 10 mln EUR,
• prowadzą działalność w obszarze finansowym lub są narażone na ryzyko związane z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu.

Co istotne, Państwa członkowskie UE po dokonaniu odpowiedniej oceny ryzyka mogą zobowiązać również mniejsze przedsiębiorstwa zatrudniające poniżej 50 osób do ustanowienia wewnętrznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości i wewnętrznych procedur przyjmowania zgłoszeń, mając na uwadze ryzyko wynikające z ich działalności.

Dyrektywa obejmie ochroną osoby zgłaszające naruszenia aktów UE oraz wdrażających je aktów prawa krajowego, w obszarach takich jak:

• zamówienia publiczne,
• usługi finansowe, zapobieganie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
• ochrona środowiska,
• ochrona konsumentów,
• ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych.

W zakresie naruszeń rynku wewnętrznego dyrektywa wprost obejmuje ochroną zgłoszenia dotyczące m.in. naruszeń odnośnie podatku od osób prawnych czy prawa pomocy publicznej.

Szereg nowych obowiązków

Dyrektywa wprowadza szereg obowiązków, których niewypełnienie będzie się wiązało z surowymi karami, m.in.:

• stworzenie procedur wewnętrznego kanału zgłaszania nieprawidłowości, ze szczególnym uwzględnieniem działań następczych podejmowanych w związku ze zgłoszeniami, przy zachowaniu poufności tożsamości osoby zgłaszającej,
• wyznaczenie osoby lub wydziału właściwego do podejmowania z zachowaniem należytej staranności działań następczych w związku ze zgłoszeniami,
• ustalenie terminu nieprzekraczającego trzech miesięcy od daty zgłoszenia na przekazanie osobie zgłaszającej informacji zwrotnych na temat działań następczych w związku ze zgłoszeniem,
• udostępnianie informacji zarówno swoim pracownikóom, jak i partnerom biznesowym odnośnie możliwości dokonywania zgłoszeń nieprawidłowości również zewnętrznymi kanałami do właściwych organów lub jednostek organizacyjnych Unii.

Surowe konsekwencje

Dyrektywa nie reguluje ani wysokości sankcji, ani ich rodzaju, jednak wskazuje, że kary za naruszenie ochrony sygnalistów mają być skuteczne, proporcjonalne, ale także odstraszające. Mogą zostać nałożone w przypadku:

• utrudniania lub próby utrudniania zgłaszania,
• podejmowania działań odwetowych wobec osób zgłaszających,
• wszczynania uciążliwych postępowań przeciwko osobom zgłaszającym,
• dopuszczania się naruszeń obowiązku utrzymania w tajemnicy tożsamości osób zgłaszających.

W przypadku naruszenia uprawnień sygnalisty, będzie on mógł skorzystać ze środków odszkodowawczych i dochodzić naprawienia szkody, którą poniósł w związku z dokonanym zgłoszeniem nieprawidłowości. Uprawnienie to nie powinno jednak ograniczać się jedynie do przywrócenia do pracy czy odszkodowania – może także dotyczyć innych kosztów związanych m.in. z koniecznością zmiany zawodu.

Warto już teraz przygotować się do zmian

Dyrektywa wejdzie w życie 20 dnia po opublikowaniu jej w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Od tego momentu państwa członkowskie będą miały dwa lata na wprowadzenie w życie przepisów niezbędnych do wykonywania niniejszej dyrektywy. Mając na uwadze szeroki zakres regulacji, czasu na przygotowanie się do nowych wymogów będzie stosunkowo niewiele.

Warto przy tym wspomnieć, że w Polsce rozpoczęły się prace nad uregulowaniem ochrony prawnej sygnalistów, czego efektem jest projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (o którym pisaliśmy na naszym blogu), jak również projekt ustawy o jawności życia publicznego (artykuł także na blogu). Przyjęcie dyrektywy przez Radę UE może przyspieszyć proces ustawodawczy ww. dokumentów, tym samym podmioty gospodarcze będą miały niewiele czasu na wprowadzenie odpowiednich, ale przede wszystkim skutecznych narzędzi oraz procedur chroniących sygnalistów.

Wydarzenia z ostatnich lat obrazują, że dzięki tej instytucji udało się wykryć wiele przestępstw czy nielegalnych procederów. Często sygnaliści są głównym, o ile nie jedynym źródłem informacji o nieprawidłowościach. Dlatego, niezależnie od wymogów prawnych, już teraz warto podjąć działania wdrażające system sygnalistyczny – uregulowanie i zabezpieczenie interesów sygnalistów jest bowiem niewątpliwie istotne dla zapewnienia prawidłowego zarządzania procesami operacyjnymi w organizacji.