Ostatnia uchwała SN – które wyroki mogą być nieważne?

W ostatnich dniach Sąd Najwyższy podjął uchwałę dotyczącą orzeczeń wydawanych z udziałem sędziów powołanych przez tzw. nową Krajową Radę Sądownictwa. Treść uchwały może budzić wątpliwości osób zaangażowanych w spór sądowy co do ważności ich postępowań.

Poniżej wyjaśniamy, jakie konsekwencje niesie za sobą uchwała i co mogą zrobić strony toczące spór, aby ograniczyć ryzyko ewentualnej nieważności postępowania.

Co oznacza uchwała?

Zgodnie z uchwałą SN:

  • orzeczenia wydane przed 23 stycznia przez sądy powszechne (sądy inne niż Sąd Najwyższy) z sędzią powołanym przez nowy KRS pozostają ważne,
  • orzeczenia wydane w trwających już (na 23 stycznia) postępowaniach karnych również będą ważne, pomimo wadliwie obsadzonego składu sędziowskiego,
  • orzeczenia wydane w postępowaniach cywilnych, a także w postępowaniach karnych wszczętych po 23 stycznia z udziałem sędziego powołanego przez nowy KRS mogą być nieważne, jeśli „wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności”,

 

Wymaga to każdorazowej oceny i wykazania, że w konkretnej sprawie wadliwość powołania sędziego ma realny wpływ na jego stronniczość w sprawie. W praktyce może być to trudne i nie powinno mieć miejsca często. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że zasadniczo ryzyko wystąpienia nieważności w „zwykłych” sprawach przeciętnego obywatela / przedsiębiorcy nie jest duże.

 

  • wszystkie orzeczenia Sądu Najwyższego – Izby Dyscyplinarnej (sprzed 23 stycznia i po tej dacie), wydane z udziałem sędziego powołanego przez nowy KRS mogą być podważane jako obarczone nieważnością.

 

Wyjaśnić należy, że orzeczenie wydane z sędzią w składzie, którego dotyczy uchwała nie jest z mocy prawa (automatycznie) nieważne, lecz może być zakwestionowane apelacją lub jednym z nadzwyczajnych środków zaskarżenia.

Uchwała może dotyczyć aż ok. 300 sędziów, w tym także takich, którzy zostali awansowani do sądów wyższej instancji przez nową KRS.

Co może zrobić osoba, która jest w trakcie sporu sądowego?

Przede wszystkim, wskazane jest sprawdzenie, czy sędzia prowadzący sprawę został powołany przez nową KRS. Jeśli tak nie jest, podmiot zaangażowany w spór nie musi się martwić uchwałą.

Jeśli natomiast w składzie sędziowskim rozstrzygającym sprawę znajduje się sędzia powołany przez nową KRS, w celu ograniczenia ryzyka nieważności takiego postępowania, strona powinna rozważyć złożenie wniosku o wyłączenie sędziego (z uwagi na brak bezstronności sędziego w sprawie).

Strona składająca taki wniosek nie ma oczywiście gwarancji jego uwzględnienia. Ponadto, oddalenie wniosku również nie daje pełnej gwarancji uniknięcia nieważności, jednak poniekąd ogranicza to ryzyko.

Na dzień publikacji tego materiału Sąd Najwyższy nie sporządził jeszcze uzasadnienia uchwały, co utrudnia jej właściwe zrozumienie i interpretację. Obecnie wiele sądów w całej Polsce decyduje się na odraczanie rozpraw, oczekując na uzasadnienie uchwały. Wydaje się to rozsądnym działaniem sądów, o które mogą też wnosić strony (przynajmniej do publikacji uzasadnienia uchwały).

Na marginesie wskazać należy, że w ostatnim czasie Trybunał Konstytucyjny wydał postanowienie, którym „wstrzymał stosowanie” uchwały SN, o jakiej mowa w niniejszym artykule. Pomimo że zasadność i skuteczność tego postanowienia budzi poważne zastrzeżenia, jedno jest pewne – pogłębia się tylko stan niepewności obywateli i przedsiębiorców, co do statusu ich postępowań sądowych, a może nawet całego sądownictwa i wymiaru sprawiedliwości.

Autor: Mateusz Kisiela

MANAGER | ADWOKAT | OW LEGAL

mateusz.kisiela@olesinski.com

Więcej