16 lip Własność intelektualna – nowe postępowanie już od lipca

Od 1 lipca 2020 roku procedura cywilna przewiduje odrębne postępowanie w sprawach własności intelektualnej. Specjalizacja sędziów ma ujednolicić i podnieść jakość orzecznictwa w obszarze IP, a także wpłynąć na sprawniejsze rozpatrywanie spraw w tym zakresie. Co to jest sprawa własności intelektualnej i jak będzie wyglądało nowe odrębne postępowanie? W artykule przedstawiamy podstawowe informacje.

Co to jest sprawa własności intelektualnej?

Do spraw własności intelektualnej należą sprawy:

• o ochronę praw autorskich i pokrewnych;
• o ochronę praw własności przemysłowej, tj. patentów, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych (design), znaków towarowych (marki, logotypy), oznaczeń geograficznych, topografii układów scalonych;
• o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych (np. ochrona prawa do firmy);
• o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;
• o ochronę dóbr osobistych:
  • w zakresie w jakim dotyczą wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy, promocji, przedsiębiorcy, towarów lub usług;
  • w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.

Sądy właściwe dla spraw IP

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości wyłącznymi sądami, które rozpatrują teraz sprawy własności intelektualnej są sądy okręgowe w Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Katowicach i Lublinie.

Szczególne kompetencje ma teraz Sad Okręgowy w Warszawie: tylko on rozstrzyga w sprawach w sprawach własności intelektualnej dotyczących programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.

Co istotne, dla rozpatrywania spraw własności intelektualnej powołano jedynie dwa sądy apelacyjne – w Warszawie i w Poznaniu. Z jednej strony – zmiany powinny ujednolicić orzecznictwo, ale jednocześnie – mogą być wyzwaniem dla kancelarii z pozostałych ośrodków.

Obowiązkowe zastępstwo adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego

W sprawach własności intelektualnej, co do zasady, będzie konieczne zastępstwo adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, jednak przepisy dopuszczają występowanie bez profesjonalnego pełnomocnika, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 tyś. złotych. Sąd może zwolnić stronę z obowiązkowego zastępstwa, jeżeli okoliczności, w tym stopień zawiłości sprawy, nie uzasadniają go.

Niestety w zdecydowanej większości przypadków sprawy z zakresu własności intelektualnej są złożone i skomplikowane, więc wsparcie profesjonalnego pełnomocnika powinno przyczynić się do usprawnienia tych postępowań.

Powództwo wzajemne w sprawach własności intelektualnej

W nowym postępowaniu, jeżeli powód dochodzi roszczeń wynikających z praw własności intelektualnej, pozwany może wytoczyć powództwo wzajemne, domagając się w nim unieważnienia tych praw lub stwierdzenia, że prawa te wygasły. Do tej pory możliwe byłoby to wyłącznie przed Sądem Unijnych Znaków Towarowych i Wzorów Wspólnotowych – obecnie możliwość została rozszerzona na polskie prawa własności przemysłowej.

Wprowadzenie sądów właściwych dla spraw IP może wpłynąć na przyśpieszenie postępowania – dotychczas wyłącznie właściwym do unieważnienia polskich praw własności przemysłowej był Urząd Patentowy. W najbliższym czasie przekonamy się, czy powództwo wzajemne będzie powszechnie stosowane i jak będzie funkcjonowało w praktyce.

Wniosek o unieważnienie nadal można składać też do Urzędu Patentowego, a pozwani często składają takie wnioski jedynie w celu przedłużenia toczącego się postępowania o zakazanie naruszeń lub o odszkodowanie. Nowa instytucja powództwa wzajemnego raczej nie rozwiąże tego problemu, jednak wiele będzie zależało tu od aktywności sędziów.

Nowa możliwość procesowa – powództwo o ustalenie

Nowe postępowanie w sprawach własności intelektualnej daje możliwość wystąpienia z powództwem o ustalenie, że podjęte lub zamierzone przez powoda czynności nie stanowią naruszenia patentu, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego (designu) czy znaku towarowego. Może ono pomóc w ustaleniu, czy warto zainwestować w konkretne technologie. Obecnie, w ramach rozważań nad wprowadzeniem innowacyjnych rozwiązań na rynek, standardem jest tzw. badanie freedom to operate – w ramach którego weryfikuje się ryzyko konfliktów z osobami trzecimi (uprawnionymi do podobnych technologii).

Powództwo o ustalenie nie zastąpi badania freedom to operate, ale pomoże ograniczyć ryzyko naruszeń, gdy w jego trakcie prawnik odnajdzie prawa chroniące zbliżone rozwiązania. W większości przypadków czas postępowania sądowego może być zbyt długi, by decydować się na tę drogę, jednak w niektórych sytuacjach uzasadnione będzie ustalenie braku naruszenia (np. gdy w wyniku badania freedom to operate zidentyfikowane będzie istotne ryzyko naruszenia, a technologia jest na tyle obiecująca, że uzasadnia inwestycję w przeprowadzenie postępowania). 

Zmiana na plus?

Specjalizacja sądów w sprawach własności intelektualnej może być receptą na sprawniejsze i efektywniejsze prowadzenie tych postępowań. Duże nadzieje budzą zapowiadane szkolenia dla sędziów z wydziałów własności intelektualnej. Spory dotyczące własności intelektualnej cechują się wysokim stopniem zawiłości i wymagają od składu sędziowskiego zaawansowanej wiedzy technicznej – większa specjalizacja sędziów jest tu na pewno kierunkiem w dobrą stronę i może posłużyć ujednoliceniu orzecznictwa.