24 mar Tarcza Finansowa dla MŚP i nieprawidłowości na etapie ubiegania się o wsparcie – jak przygotować się do kontroli PFR?

Wsparcie w ramach tarcz finansowych Polskiego Funduszu Rozwoju dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców otrzymało już ponad 384 tys. przedsiębiorców na łączną kwotę subwencji ok. 66,6 mld zł.

Wnioski o subwencje składane przez przedsiębiorców miały charakter uproszczony, ich weryfikacja była ograniczona, a środki były przekazywane nawet w przeciągu kilku dni. To powodowało, że mimo licznych warunków dotyczących samej możliwości ubiegania się o subwencję czy jej wykorzystywania, decyzja PFR była w dużej mierze oparta na oświadczeniach złożonych przez przedsiębiorców.

PFR rozpoczął już kontrole przedsiębiorców z wykorzystaniem specjalnego, dedykowanego algorytmu antyfraudowego. Wykryte w toku kontroli nieprawidłowości mogą skutkować koniecznością zwrotu subwencji w całości lub w części, a w określonych przypadkach także odpowiedzialnością osobistą.

Jak się przygotować do kontroli PFR, na co zwrócić uwagę i jakie obszary mogą się okazać szczególnie istotne?

Zgodnie z zapisami regulaminu dla Tarczy Finansowej dla MŚP 1.0 oraz 2.0, PFR ma prawo kontrolować przedsiębiorców w zakresie udzielonego im wsparcia oraz jego wykorzystania, współpracując przy tym m.in. z KIR, bankami, instytucjami finansowymi, ZUS, Ministrem Rozwoju, Ministrem Finansów, KRS, sądami powszechnymi oraz pozyskiwać informacje od tych instytucji i organów.

Ponadto zgodnie z brzmieniem umowy zawieranej pomiędzy przedsiębiorcą a PFR, do czasu całkowitego zwrotu subwencji PFR może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, PFR może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej.

Przed rozpoczęciem kontroli z PFR warto zatem zweryfikować prawdziwość oświadczeń złożonych na etapie ubiegania się o wsparcie oraz zabezpieczyć odpowiednią dokumentację.

Jakie obszary mogą podlegać szczególnej weryfikacji?

Status przedsiębiorstwa

Jedną z kluczowych kwestii, które PFR może weryfikować jest prawidłowe ustalenie statusu przedsiębiorstwa na potrzeby programu. Zarówno Tarcza Finansowa MŚP 1.0, jak i 2.0 skierowana była dla mikro, małych lub średnich przedsiębiorstw w rozumieniu Załącznika nr 1 do Rozporządzenia Komisji nr 651/2014. To oznacza, że w celu określenia statusu przedsiębiorcy należało wziąć pod uwagę także przedsiębiorstwa powiązane i partnerskie (a więc co do zasady również polskie/zagraniczne spółki matki czy spółki córki). W praktyce prawidłowe ustalenie statusu wymaga analizy zarówno powiązań kapitałowych, jak i osobowych, co powoduje, że wielu przedsiębiorców napotyka problemy z jednoznacznym określeniem swojego statusu.

Największe problemy w tym zakresie mogą pojawić się u przedsiębiorców, którzy otrzymali wsparcie z Tarczy PFR 1.0 – początkowo komunikaty kierowane przez PFR odwoływały się bowiem do definicji wynikającej z ustawy Prawo przedsiębiorców, na gruncie której przy określeniu statusu zasadniczo nie uwzględnia się danych podmiotów powiązanych czy partnerskich. Wielu przedsiębiorców opierając się na tych pierwszych komunikatach nieprawidłowo określiło swój status.

Prawidłowe określenie statusu (szczególnie właściwie określenie podmiotów powiązanych/ partnerskich) nie jest łatwe i w praktyce budzi wiele wątpliwości. Błąd w tym zakresie może natomiast spowodować, że otrzymane wsparcie będzie nienależne i powinno być zwrócone

Limit pomocy publicznej

Subwencje w ramach Tarczy Finansowej dla MŚP 1.0 i 2.0 były przyznawane jako pomoc publiczna częściowo na podstawie sekcji 3.1. tzw. Tymczasowych Ram (pomoc limitowana do kwoty odpowiednio 800 tys. EUR, 120 tys. EUR lub 100 tys. EUR)[1], a częściowo na podstawie sekcji 3.12. Należy więc zweryfikować, czy limit nie został przekroczony ze względu na kumulację z inną pomocą, z której skorzystało przedsiębiorstwo, np. w zakresie sekcji 3.1 – w formie zwolnienia ze składek ZUS czy zwolnienia z podatku od nieruchomości.  

Co istotne, w celu określenia limitu dla danego podmiotu, należy brać pod uwagę także wszelką pomoc z sekcji 3.1 otrzymaną przez podmioty powiązane z beneficjentem w rozumieniu przepisów unijnych. Należy wziąć jednak pod uwagę jedynie pomoc udzielaną przez władze polskie, a zatem pomoc z sekcji 3.1 udzielona powiązanej niemieckiej spółce matce nie podlega kumulacji z pomocą otrzymaną przez polskiego beneficjenta.

W praktyce przedsiębiorcy celem weryfikacji ewentualnego przekroczenia limitu pomocy korzystają z tzw. systemu SUDOP, jednak dane tam uwzględnione nie zawsze są aktualizowane na bieżąco i sam system może stanowić jedynie pomocnicze narzędzie dla beneficjenta. To powoduje, że przedsiębiorca powinien samodzielnie, z należytą starannością zweryfikować, czy wnioskując o daną pomoc nie przekracza dostępnego limitu.

Spadek obrotów gospodarczych

W ramach obydwu programów jednym z warunków ubiegania się o wsparcie był spadek obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w związku zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na  skutek COVID-19. Podany przez przedsiębiorcę spadek obrotów firmy także może zostać poddany weryfikacji kontrolujących, w szczególności ze względu na ryzyko sztucznego zawyżenia spadku.  

Tutaj kontrolujący mogą analizować m.in. pliki JPK i korzystać w tym zakresie ze współpracy z KAS. Kluczowe może być zabezpieczenie dokumentacji określającej spadek obrotów,  sposób jego wyliczenia oraz, jeżeli to możliwe, dokumentów potwierdzających wpływ pandemii na wyniki finansowe przedsiębiorstwa.

Inne oświadczenia przedsiębiorców

Niezależnie PFR może także sprawdzać czy przedsiębiorca nie zalegał z płatnościami podatków lub składek na ubezpieczenia społeczne, czy nie prowadził działalności w sektorach wyłączonych ze wsparcia np. w obszarze działalności prowadzonej przez firmy  inwestycyjne, instytucje  pożyczkowe,  fundusze inwestycyjne oraz podmioty zarządzające  aktywami (istotne dla Tarczy 1.0). Kontrolujący mogą także zweryfikować czy na dzień składania wniosku nie otwarto likwidacji, postępowania upadłościowego lub postępowania restrukturyzacyjnego.

Warto wskazać, że w umowie subwencji w ramach Tarczy 2.0 (takiego oświadczenia nie było w ramach Tarczy 1.0) przedsiębiorca składał oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego lub nierzetelnego oświadczenia, że nie naruszył, w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, ograniczeń, nakazów i zakazów ustanowionych w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Naruszenie przez przedsiębiorcę ograniczeń, nakazów i zakazów w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej ustanowionych w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii stanowi podstawę odmowy udzielenia pomocy publicznej, a po dniu udzielenia subwencji finansowej daje uprawnienie PFR do wypowiedzenia umowy subwencji finansowej bez zachowania okresu wypowiedzenia. W konsekwencji przedsiębiorca jest zobowiązany do zwrotu całej kwoty subwencji finansowej. Jest to bardzo szerokie uprawnienie po stronie PFR, co dodatkowo przy stale zmieniających się ograniczeniach w działalności i niejasności interpretacyjnych z tym związanych może powodować trudności po stronie przedsiębiorcy w dochowaniu tego warunku.

Jak przygotować się do kontroli PFR?

Warto jeszcze przed kontrolą zweryfikować, czy złożone oświadczenia przed PFR są prawdziwe i w razie potrzeby podjąć odpowiednie działania. Ich celem jest przede wszystkim możliwe ograniczenie ryzyka, zarówno po stronie samego przedsiębiorcy, jak i osoby, która w jego imieniu działała – podpisywała dokumenty i składała oświadczenia.

Jeżeli w toku wewnętrznej weryfikacji zostanie ustalone, że został popełniony błąd, np. nieprawidłowo określono status przedsiębiorstwa lub w związku z otrzymaniem subwencji przekroczono limit pomocy publicznej to warto zastanowić się, jakie działania będą najbardziej właściwe w danej sytuacji. Możliwe jest np. skierowanie do PFR pisma wyjaśniającego stanowisko przedsiębiorcy oraz interpretację poszczególnych zapisów dokumentów programowych, a w razie konieczności dobrowolny zwrot otrzymanej subwencji.

Jeżeli weryfikacja tych obszarów zakończy się wynikiem pozytywnym to warto zabezpieczyć na potrzeby kontroli w przyszłości swego rodzaju „defence file”, który będzie wskazywał w szczególności, w jaki sposób ustaliliśmy status przedsiębiorstwa, z jakiej pomocy publicznej skorzystaliśmy na etapie wnioskowania o subwencję, jak i na jakiej podstawie został obliczony spadek obrotów, jak zweryfikowaliśmy stan zatrudnienia itp.

To jedynie przykładowe punkty, które mogą podlegać kontroli PFR w zakresie prawdziwości oświadczeń składanych na etapie ubiegania się o wsparcie. W kolejnych artykułach dotyczących subwencji z PFR w ramach naszego cyklu: GotOWi na kontrole – praktycznie o rozliczaniu dofinansowania #PFR #FGŚP #TarczaAntykryzysowa omówimy także istotne aspekty wydatkowania otrzymanych środków, rozliczania subwencji oraz dochowania tzw. warunków następczych, opiszemy też szerzej jak można przygotować się do kontroli zarówno w zakresie wsparcia otrzymanego z PFR, jak i FGŚP.

Natomiast już w kolejną środę zapraszamy na wpis dotyczący obowiązku informacyjnego i prawidłowości wydatkowania dofinansowania z FGŚP.

[1] Uwaga: na mocy zmienionych Tymczasowych Ram limit w ramach sekcji 3.1 został zwiększony.