24 cze Prosta spółka akcyjna – 7 najważniejszych innowacji dla startupów

Prosta spółka akcyjna (PSA) pojawi się w obrocie już 1 lipca 2021 r. Termin wejścia w życie nowelizacji kodeksu spółek handlowych był kilkakrotnie odsuwany, o ile więc nie nastąpi kolejne przesunięcie last minute, już wkrótce polscy przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z zupełnie nowych rozwiązań.

Prosta spółka akcyjna ma odpowiadać na potrzeby start-upów, czyli przedsięwzięć, które zazwyczaj charakteryzuje niski kapitał początkowy, cenny kapitał ludzki (specjalizacje, pomysł, nisza rynkowa), potrzeba finansowania zewnętrznego z jednoczesnym zapewnieniem założycielom pakietu kontrolnego głosów, elastyczne uwalnianie kapitału, a nieraz także sprawna likwidacja spółki (w razie niepowodzenia przedsięwzięcia).

W dotychczasowych warunkach prowadzący tego typu działalności napotykali na szereg barier – z jednej strony wysokie progi kapitału oraz kosztowne i sformalizowane procedury założenia oraz prowadzenia spółek kapitałowych. Z drugiej – możliwość wnoszenia wkładu w postaci świadczenia pracy i usług tylko do spółek osobowych, w których jednak zasady odpowiedzialności osobistej są nieprzystające do warunków rynkowych prowadzenia działalności obarczonej dużym ryzykiem. 

Przedstawiamy 7 najistotniejszych aspektów prostej spółki akcyjnej, które mogą ułatwić prowadzenie działalności innowacyjnej.

1. PSA – nowy podmiot w obrocie

Prosta spółka akcyjna to zupełnie nowa spółka kapitałowa, posiadająca osobowość prawną, dodana do katalogu kodeksu spółek handlowych. Funkcjonalnie łączy ze sobą elementy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej, a także częściowo spółek osobowych (np. możliwość wniesienia wkładu w postaci świadczenia pracy lub usług).

Została stworzona z myślą o start-upach – jej założenie, funkcjonowanie i likwidacja mają być znacznie prostsze i szybsze od dotychczas znanych nam rozwiązań. Oczywiście nie powinno się to odbywać kosztem bezpieczeństwa obrotu, w tym ochrony wierzycieli.

W prostej spółce akcyjnej będą funkcjonować wyłącznie akcje zdematerializowane zarejestrowane w  rejestrze akcjonariuszy, ale na skutek wprowadzonych uproszczeń wejście PSA na giełdę nie będzie możliwe (nie spełnia ona unijnych standardów spółki publicznej). Jeśli więc start-up odniesie sukces, do dopuszczenia akcji do obrotu konieczne będzie przekształcenie w spółkę akcyjną, co zdaniem ustawodawcy, także ma być sprawniejsze niż dotychczas.

2. Mniej formalności, więcej swobody

Większa swoboda ma towarzyszyć prostej spółce akcyjnej na każdym etapie:

• założenie spółki przez internet (tylko przy wkładach pieniężnych) – jeśli założyciele decydują się na tradycyjne zawiązanie spółki, będą musieli udać się do notariusza (akt notarialny);
• minimalny kapitał – 1 zł;
• zniesienie ograniczeń zdolności aportowej wkładów – wkładem na pokrycie akcji może być wszystko, co ma wartość majątkową (w tym świadczenie pracy lub usług);
• zniesienie obowiązku wniesienia całości wkładów na pokrycie akcji przed złożeniem wniosku o rejestrację spółki – maksymalny termin na wniesienie wkładów to 3 lata od dnia rejestracji spółki;
• swoboda w kształtowaniu umowy spółki – brak zasady surowości statutu;
• zdalne podejmowanie uchwał przez organy spółki;
• zbycie akcji następuje w formie dokumentowej – wystarczy np. e-mail;
• prostsza procedura rozwiązania i likwidacji spółki – tylko 1 ogłoszenie o otwarciu likwidacji, 3-miesięczny termin na zgłoszenie roszczeń przez wierzycieli, brak okresu karencji warunkującego możliwość podziału majątku między akcjonariuszy;
• dodatkowo nowe „uproszczone” rozwiązanie spółki poprzez wykreślenie z KRS bez prowadzenia likwidacji, jeśli WZA podjęło uchwałę przewidującą przejęcie całego majątku spółki przez oznaczonego akcjonariusza z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy.

3. Innowacyjna struktura właścicielska prostej spółki akcyjnej

W odróżnieniu od pozostałych spółek kapitałowych, w PSA nie istnieje klasyczny kapitał zakładowy, stąd brak też powiązania praw udziałowych z kapitałem. Akcje prostej spółki akcyjnej nie mają wartości nominalnej (akcje beznominałowe) i wyrażają prawa członkowskie w spółce, ale nie stanowią części kapitału akcyjnego. Dotychczas funkcjonujący „udział akcjonariusza w kapitale zakładowym spółki” w przypadku prostej spółki akcyjnej oznacza stosunek liczby akcji przysługujących temu akcjonariuszowi do liczby wszystkich akcji wyemitowanych w PSA.

Akcje obejmowane są za wkład pieniężny lub niepieniężny, przy czym wkłady niepieniężne w prostej spółce akcyjnej dzielą się na:

• zasilające kapitał akcyjny (posiadające zdolność aportową),
• niezasilające kapitału akcyjnego, tj. prawa niezbywalne, świadczenie pracy i usług i inne niemające zdolności aportowej zgodnie z art. 14 § 1 KSH.

Oznacza to, że kapitał akcyjny jest sumą wartości wkładów wniesionych na pokrycie akcji, tj. wkładów pieniężnych oraz tych niepieniężnych, które posiadają zdolność aportową (tj. z wyłączeniem m.in. praw niezbywalnych oraz świadczenia pracy lub usług).

Wysokość kapitału akcyjnego nie jest wskazywana w umowie spółki, a jedynie określana przez zarząd. W związku z tym jego zmiana nie następuje w sformalizowanym trybie poprzez zmianę umowy spółki – wystarczy uchwała zarządu i rejestracja zaktualizowanej wysokości kapitału. Niezależnie emisja nowych akcji wymaga zmiany umowy spółki (chyba że następuje w ramach dotychczasowych postanowień umowy).

4. Kapitał ludzki zamiast zakładowego

W odpowiedzi na potrzeby innowacyjnych przedsięwzięć, ustawodawca dopuścił możliwość wnoszenia do prostej spółki akcyjnej wkładu w postaci świadczenia pracy lub usług, a także wszelkich innych, trudnych do wyceny wkładów. Jest to novum wśród spółek kapitałowych, które dotychczas ograniczone były przez art. 14 § 1 KSH, wykluczający wniesienie prawa niezbywalnego lub świadczenia pracy bądź usług jako wkładu.

Z akcjami emitowanymi w zamian za wkłady pieniężne i niepieniężne, w tym za pracę i usługi, są związane takie same prawa członkowskie w spółce (chyba że umowa stanowi inaczej). Wkłady niepieniężne nie będą podwyższały wysokości kapitału akcyjnego, ale pokryją akcje i wpłyną na stosunki między akcjonariuszami.

Takie wkłady, mimo braku określenia ich wartości wpływającej na wysokość kapitału, pośrednio będą wyceniane umownie – przepisy wymagają wskazania ceny emisyjnej akcji w połączeniu z identyfikacją akcji obejmowanych za wkłady niepieniężne i osoby akcjonariusza wnoszącego wkład.

Co istotne, z uwagi na wybitnie ocenny charakter wartości takiego wkładu, przeszacowanie aportu nie będzie rodziło odpowiedzialności wyrównawczej z tego tytułu (odpowiedzialność za zawyżenie wartości wkładu niepieniężnego będzie się odnosiła jedynie do wkładów niepieniężnych zasilających kapitał akcyjny).

Kolejną zachętę dla akcjonariuszy może stanowić fakt, iż objęcie akcji w zamian za wkład niepieniężny w postaci świadczenia pracy i usług nie będzie przychodem podlegającym opodatkowaniu PIT.

5. Łatwiejsze uwalnianie środków z prostej spółki akcyjnej

Akcjonariusze PSA mogą uczestniczyć w zysku spółki, a także wypłacać środki z kapitału akcyjnego. Kapitał akcyjny nie jest „zamrożony”, jak w przypadku kapitału zakładowego, z którego trudno jest odzyskać środki. W prostej spółce akcyjnej wypłata środków z kapitału nie generuje potrzeby zmiany umowy spółki, obniżania kapitału zakładowego i przeprowadzania postępowania konwokacyjnego.

Kapitał akcyjny stanowi jeden ze składników tworzących nadwyżkę bilansową. Na wypłatę dywidendy może zostać przeznaczona kwota kapitału akcyjnego (pomniejszonego o 1 zł – jego minimalną wartość), powiększona o zysk i pomniejszona o stratę oraz o odpis na kapitał rezerwowy (jeżeli obowiązek odpisu wynika z przepisów lub umowy spółki).

Wypłata dywidendy w prostej spółce akcyjnej następuje pod warunkiem stwierdzenia przez zarząd wypłacalności spółki. Granicę swobody wypłat kosztem kapitału akcyjnego (poza wypłacalnością spółki) wyznacza także pułap 5% sumy zobowiązań spółki, według stanu na koniec ostatniego roku obrotowego – jeśli kwota wypłaty przekracza ten poziom, konieczne jest przeprowadzenie postępowania konwokacyjnego.

6. Założyciele vs. inwestorzy, czyli jak nie dać się rozwodnić

Zachowanie kontroli założycieli nad spółką przy kolejnych rundach finansowania jest jednym z istotnych aspektów funkcjonowania start-upów. Do tej pory zastosowanie mogło mieć uprzywilejowanie akcji co do głosu (takie rozwiązanie na gruncie obcych ustawodawstw zastosował m.in. Mark Zuckerberg dla zachowania kontroli w Facebooku, ale także akcjonariusze Google czy Snap), jednak na gruncie prawa polskiego nie było uniwersalnego i „automatycznego” rozwiązania w tym zakresie – zachowanie odpowiedniego pakietu kontrolnego założycieli musiało być brane pod uwagę przy każdej kolejnej emisji akcji.

Dlatego w prostej spółce akcyjnej zaproponowano szczególny rodzaj uprzywilejowania akcji w postaci akcji założycielskich. Ich uprzywilejowanie polega na tym, że w przypadku kolejnej emisji nowych akcji, minimalny stosunek liczby głosów przypadających na akcje założycielskie do ogólnej liczby głosów, pozostaje nienaruszony. Przykładowo – zawsze będzie to 10% głosów, mimo stopniowego zwiększania globalnej liczby akcji w spółce, co w standardowych warunkach prowadziłoby do rozwodnienia kapitału. W tym przypadku automatycznie dochodzi do proporcjonalnego zwiększenia „siły” głosu akcjonariusza-założyciela – na 1 akcję założycielską przypada odpowiednio większa ilość głosów.

Co ciekawe, zakres zastosowania akcji założycielskich nie jest ograniczony jedynie do etapu założenia spółki – takie akcje mogą zostać wyemitowane także później.

7. Rada Dyrektorów, czyli 2w1

Kolejną innowacją w prostej spółce akcyjnej jest swoboda kształtowania jej struktury organizacyjnej – akcjonariusze mogą wybrać model dualistyczny (znany w dotychczasowej praktyce) w postaci Zarządu i opcjonalnie Rady Nadzorczej albo model monistyczny – Rada Dyrektorów (jeden organ zarządzająco-nadzorczy, znany w innych ustawodawstwach jako board of directors). Rada Dyrektorów może składać się z dyrektorów wykonawczych, pełniących funkcje zarządcze oraz niewykonawczych, pełniących funkcje nadzorcze. Dyrektorzy powoływani są uchwałą akcjonariuszy.

Akcjonariusze mają więc swobodę w kształtowaniu struktury organizacyjnej prostej spółki akcyjnej, a przyjęcie modelu jednego organu zarządzająco-nadzorczego znanego za granicą może być także zachętą dla inwestorów zagranicznych.

Wprowadzenie zupełnie nowego podmiotu do katalogu spółek w KSH jest rewolucją i może realnie wpłynąć na usprawnienie prowadzenia działalności innowacyjnej w Polsce. Czy tak daleko idące zmiany były konieczne? Niektórzy są zdania, że wszystkie założone przez ustawodawcę cele mogły zostać osiągnięte poprzez wprowadzenie niewielkich zmian do przepisów o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Wygląda jednak na to, że prosta spółka akcyjna już niedługo pojawi się w obrocie gospodarczym i dopiero praktyka pokaże, czy nowe regulacje faktycznie spełniają oczekiwania przedsiębiorców.

Zachęcamy do śledzenia naszego bloga i kanałów social media. Poniżej kolejne artykuły omawiające najistotniejsze praktyczne aspekty funkcjonowania prostej spółki akcyjnej:

Założenie prostej spółki akcyjnej – odpowiedzi na 8 najczęstszych pytań

Przekształcenie w prostą spółkę akcyjną

Organy w prostej spółce akcyjnej