01 lip Inspektor pracy podejmie decyzję o stosunku pracy. Nowe uprawnienia PIP

Szykują się zmiany w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy i Kodeksie postępowania cywilnego – w kwietniu do Sejmu wpłynął projekt nowej regulacji.

Proponowana nowelizacja wpisuje się w trwający już od lat proces walki z tzw. umowami śmieciowymi. Z uzasadnienia do projektu wynika, że w 2019 r. inspektorzy pracy zakwestionowali prawie co dziesiątą kontrolowaną umowę zlecenia i niemal 25% kontrolowanych umów o dzieło. Problem jednak w tym, że w aktualnym stanie prawnym (w ocenie autorów projektu) inspekcja nie posiada efektywnych instrumentów, aby szybko i skutecznie przeciwdziałać takim nieprawidłowościom.

Projekt nowej regulacji zakłada radykalne zmiany. Państwowa Inspekcja Pracy ma uzyskać uprawnienie do „przekwalifikowania” w drodze decyzji (bez postępowania sądowego) umowy zlecenia, dzieło czy innej umowy cywilnoprawnej na umowę o pracę. O ile oczywiście w ocenie inspektora dana umowa spełnia kryteria określone przez Kodeks pracy.

Dlaczego projekt jest kontrowersyjny?

Aktualne uprawnienia PIP w zakresie możliwości kwestionowania rodzaju umowy, na którą zdecydowały się strony, ograniczają się do:

• skierowania do pracodawcy wystąpienia,

• zainicjowania postępowania wykroczeniowego

albo

• wystąpienia z powództwem do sądu.

W opinii autorów projektu, są to jednak środki niewystarczające. Rzeczywiście – niezastosowanie się do wystąpienia w zasadzie nie niesie za sobą negatywnych konsekwencji dla jego adresata, wysokość nakładanych mandatów nie odstrasza od wykorzystywania „umów śmieciowych”, a postępowanie sądowe jest – przede wszystkim – czasochłonne.

Planowana zmiana, mimo słusznego założenia, ma przyznać inspektorom instrumenty, które w nowych realiach prawnych mogą być nieadekwatne i powodować szereg komplikacji po stronie pracodawcy. Inspektorzy pracy mają nabyć uprawnienie do jednostronnego i władczego ustalania stosunku pracy, bez angażowania sądu. Decyzja wydana przez inspektora ma być natychmiast wykonana, co w praktyce oznacza, że pracodawca będzie miał obowiązek niezwłocznie przystąpić do spełnienia szeregu obowiązków z tym związanych (w tym m.in. dokonać zmian w rozliczeniach z ZUS czy urzędem skarbowym).

Dopiero odwołanie złożone przez pracodawcę do sądu rozpocznie proces, w którym ostatecznie może on stwierdzić, że kwalifikacja dokonana przez inspektora pracy była jednak błędna. Cały proces (jak należy się spodziewać) może być nie tylko długotrwały, ale i kosztowny.

Samodzielnego uprawnienia do kwestionowania decyzji inspektora pracy nie będzie miał natomiast pracownik. Z projektu wynika, że będzie on mógł jedynie przystąpić do postępowania jako zainteresowany (o ile w ogóle takie postępowania zostanie zainicjowane przez pracodawcę).

Kontrole?

Jak wynika z wykazu kontroli PIP zaplanowanych na 2021 r., w najbliższym czasie odbędą się one przede wszystkim u pracodawców należący do branż, w których w ostatnich latach stwierdzono najwięcej nieprawidłowości w zakresie stosowania „umów śmieciowych”. W rzeczywistości jednak taka kontrola może objąć w zasadzie wszystkich przedsiębiorców.

Jeśli projekt ustawy zostanie przyjęty, konsekwencje negatywnego wyniku kontroli mogą być dla pracodawców jeszcze bardziej dotkliwe. Niezależnie jednak od tego, czy (i ewentualnie kiedy) planowane zmiany wejdą w życie, częstsze kontrole wydają się nieuniknione. Warto więc już teraz przygotować się na taką możliwość.

Planowane również inne zmiany

W planach są nie tylko dodatkowe uprawnienia Inspekcji Pracy – w ostatnim czasie w Sejmie pojawiły się również inne projekty zmierzające do stopniowego zwiększania znaczenia zatrudnienia pracowniczego i pozycji pracownika:

• Jeden z nich przewiduje obowiązek zaliczania przez pracodawców okresu prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy[1];

• Drugi z kolei istotnie rozszerza kodeksową definicję pracownika oraz przewiduje prawo do urlopu również dla osób prowadzących działalność gospodarczą i (w ograniczonym zakresie) wspólników spółki cywilnej.

Wszystkie projekty są jeszcze w początkowej fazie legislacji, a o ich dalszych losach będziemy Państwa informować na bieżąco.

---

[1] projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy