13 sie Program motywacyjny w prostej spółce akcyjnej
Prosta spółka akcyjna, stworzona przede wszystkim (choć nie tylko) dla start-upów, czyli przedsięwzięć innowacyjnych o niskim kapitale początkowym, ale z dużym potencjałem szybkiego rozwoju, wydaje się podmiotem wręcz stworzonym do organizowania akcyjnych programów motywacyjnych. Takie programy umożliwiają przyznawanie wynagrodzenia w formie akcji, co – biorąc pod uwagę spodziewany znaczny wzrost wartości takiej spółki – może być skutecznym narzędziem motywującym do długoterminowego zaangażowania w działalność podmiotu i realnie powiązać interesy pracowników z interesami spółki. Ustawodawca wdrażając prostą spółkę akcyjną nie przygotował jednak gruntu pod wdrażanie takich programów – nowelizacji kodeksu spółek handlowych nie towarzyszyła równoległa nowelizacja ustawy o PIT. Ma się to jednak zmienić wraz z wdrożeniem Polskiego Ładu. W ramach naszego cyklu przedstawiamy dziś najważniejsze informacje o programach motywacyjnych w prostej spółce akcyjnej.
Korzyści z programów motywacyjnych
Poza ewidentnymi walorami motywacyjnymi w postaci premiowania kluczowych pracowników, określone programy motywacyjne (zdefiniowane w ustawie o PIT) mogą także korzystać z preferencyjnego opodatkowania.
Obecnie, aby program umożliwiał skorzystanie przez uczestników z preferencyjnego opodatkowania, jednym z podstawowych warunków jest jego skonstruowanie w oparciu o akcje spółki akcyjnej, które nabywają pracownicy/współpracownicy tej spółki lub spółki zależnej. Korzyść polega na odroczeniu opodatkowania otrzymywanych akcji do momentu ich zbycia – samo wdrożenie programu i przyznanie bonusu jest dla uczestników neutralne podatkowo. Dopiero realne przysporzenie, czyli zbycie akcji, generuje po stronie uczestnika obowiązek opodatkowania dochodu stawką 19% (kapitały pieniężne).
Prosta spółka akcyjna najprawdopodobniej będzie mogła organizować takie programy motywacyjne od momentu wejścia w życie przepisów wdrażających tzw. Polski Ład (zgodnie z projektem nowelizacji w aktualnym brzmieniu), tj. najwcześniej w 2022 r.
Możliwe konstrukcje programów motywacyjnych w PSA
Prosta spółka akcyjna daje wiele możliwości efektywnego skonstruowania programów. Wśród dostępnych modeli można tu wyróżnić programy bazujące m.in. na:
- upoważnieniu zarządu do emisji akcji,
- warunkowej emisji akcji (warranty subskrypcyjne),
- skupie akcji własnych.
Akcje emitowane w ramach upoważnienia – odpowiednik kapitału docelowego w SA
Podobnie jak w spółce akcyjnej, umowa prostej spółki akcyjnej może upoważnić zarząd do emisji akcji jednorazowo lub kilkukrotnie w granicach ustalonego limitu. Z uwagi na różne mechanizmy funkcjonowania obu podmiotów, w spółce akcyjnej instytucja ta jest znana jako kapitał docelowy – cel obu tych konstrukcji jest jednak ten sam.
Takie emisje w PSA łącznie nie mogą przekraczać jednej czwartej ogólnej liczby akcji wyemitowanych przez spółkę na dzień udzielenia upoważnienia. Co do zasady uczestnicy programu mogą obejmować wyemitowane w ten sposób akcje w zamian za wkład pieniężny, uchwała walnego zgromadzenia upoważniająca zarząd do emisji akcji może jednak dopuszczać także wkład niepieniężny.
Bazując na takim upoważnieniu, okresowe emisje akcji – związane np. z realizacją programu w wyniku spełnienia przez jego uczestników określonych celów – następują w drodze uchwały zarządu. Nie jest więc konieczne zwoływanie walnego zgromadzenia i wywiązywanie się z towarzyszących temu formalności, a realizacja programu jest dzięki temu prostsza i szybsza.
Co istotne, prosta spółka akcyjna umożliwia udzielenie takiego upoważnienia jednorazowo na pięć lat, podczas gdy spółka akcyjna – tylko na trzy lata. Dzięki temu programy w PSA mogą być wdrażane na dłuższe okresy bez potrzeby ponawiania upoważnienia dla zarządu w trakcie jego trwania.
Warranty w prostej spółce akcyjnej
Programy motywacyjne organizowane przez prostą spółkę akcyjną mogą bazować na warrantach subskrypcyjnych. Uczestnicy posiadający warranty w ramach programu mogą zostać uprawnieni do objęcia akcji PSA na mocy uchwały walnego zgromadzenia o warunkowej emisji akcji.
Takie programy działają w wielu spółkach akcyjnych na bazie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego (funkcjonalny odpowiednik warunkowej emisji akcji w PSA).
Liczba warunkowo emitowanych akcji w PSA nie może przekraczać dwukrotności całkowitej liczby wyemitowanych akcji z chwili podejmowania uchwały.
Trzeba jednak pamiętać, że programy oparte na warrantach mogą budzić wątpliwości organów podatkowych. Obecnie w zakresie programów w spółkach akcyjnych wciąż zdarzają się interpretacje podatkowe, które negują możliwość skorzystania z preferencyjnego opodatkowania, choć tendencja ta się zmienia. Zalecana jest więc ostrożność przy konstruowaniu tego typu programów i wystąpienie o indywidualną interpretację podatkową.
Nabycie akcji własnych – buy back
Pozyskanie akcji spółki w celu ich przekazania uczestnikom programu może także polegać na nabyciu akcji własnych przez prostą spółkę akcyjną.
Generalnie nabywanie akcji własnych jest zakazane, ale zakaz ten nie dotyczy akcji skupowanych na podstawie i w granicach upoważnienia udzielonego w uchwale akcjonariuszy. Walne zgromadzenie wdrażające program może więc postanowić, że akcje dla uczestników będą pozyskiwane w ramach mechanizmu buy-back.
Skupowanie istniejących akcji zamiast ich emitowania może być korzystne w sytuacji, gdy prosta spółka akcyjna chce uniknąć rozwodnienia kapitału. Warto w tym miejscu przypomnieć, że rozwodnienia można w PSA uniknąć także dzięki emisji akcji założycielskich, o których pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów.
Co istotne, nabycie akcji własnych może w tej sytuacji nastąpić tylko, jeśli akcje są w pełni pokryte, a ich łączna liczba (wliczając w to akcje nabyte na podstawie innych tytułów oraz akcje nabyte przez spółki lub spółdzielnie zależne) nie przekracza 25% wszystkich akcji spółki. Ponadto łączna cena nabycia akcji, powiększona o koszty ich nabycia, nie może być wyższa od kwoty utworzonego w tym celu kapitału rezerwowego.
Prosta spółka akcyjna – mniej formalności, większe pole do rozwoju
Dzięki uregulowaniu przepisów o prostej spółce akcyjnej w sposób zbliżony do spółki akcyjnej, istnieje wiele możliwości efektywnego wdrożenia programów motywacyjnych.
Wynika to z tego, że prosta spółka akcyjna – tak jak spółka akcyjna i odmiennie niż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – oferuje zróżnicowane mechanizmy emitowania akcji czy ich pozyskiwania z rynku. Dzięki temu mamy do czynienia z podmiotem, który jest mniej sformalizowany od dotychczasowych spółek kapitałowych, a jednocześnie daje szerokie pole do rozwoju. Na kolejnych etapach funkcjonowania start-upu, kiedy rozważane będzie np. jeszcze większe pozyskanie kapitału poprzez dopuszczenie akcji do obrotu giełdowego i konieczne okaże się przekształcenie PSA w spółkę akcyjną, dotychczasowy program motywacyjny będzie mógł być kontynuowany na podobnych zasadach.Tym bardziej niezbędne wydaje się niezwłoczne włączenie prostych spółek akcyjnych do kręgu podmiotów w ustawie o PIT, które mogą organizować programy motywacyjne umożliwiające ich uczestnikom skorzystanie z preferencyjnego opodatkowania.