29 paź Postępowanie w sprawie zatorów płatniczych przed UOKiK cz. I
Ustawa antyzatorowa, która obowiązuje od 1 stycznia 2020 r., wyposażyła Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zupełnie nowe kompetencje. Są to: uprawnienie do prowadzenia kontroli przedsiębiorców pod kątem nadmiernego opóźnienia się w zapłacie zobowiązań i możliwość nakładania kar pieniężnych z tego powodu. Mimo panującej pandemii COVID-19 Prezes UOKiK chętnie korzysta z nowych uprawnień i w okresie prawie dwóch lat obowiązywania nowych regulacji wszczął – na dzień opublikowania tego artykułu – 110 takich postępowań. W artykule odpowiemy na najważniejsze pytania dotyczące postępowania w sprawie zatorów płatniczych przed UOKiK.
1. Na czym polega zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych?
Z nadmiernym opóźnianiem się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych mamy do czynienia w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej 2 mln zł. W tzw. okresie przejściowym tj. w latach 2020 – 2021 próg jest nieco wyższy, bo wynosi 5 mln zł. Niestety, taryfa ulgowa dla przedsiębiorców skończy się już za kilka miesięcy.
Oznacza to, że w celu ustalenia wystąpienia nadmiernych opóźnień, należy w trzech kolejnych miesiącach np. w lutym, marcu i kwietniu 2021 r. zweryfikować sumę wszystkich niezapłaconych lub zapłaconych po terminie przez przedsiębiorcę zobowiązań (nie tylko tych, które wynikają z faktur, których termin zapłaty przypadłby w okresie od lutego do kwietnia).
Co ważne, w związku z tym, że nowe ograniczenie obowiązuje od 1 stycznia 2020 roku, przy kalkulacji nadmiernych opóźnień w płatnościach bierze się pod uwagę tylko zobowiązania wymagalne od 1 stycznia 2020 r. (termin płatności upłynął po 1 stycznia).
Warto pamiętać, że do opóźnienia w płatnościach może dojść nie tylko w sytuacji, gdy dany podmiot nie płaci w terminie, ale również w przypadku, gdy kontrahenci nieprawidłowo ustalą termin płatności. Przykładowo: strony ustaliły w umowie, że termin płatności wynosi 90 dni. Stroną umowy zobowiązaną do zapłaty wynagrodzenia jest duży przedsiębiorca, a płatności dokonuje na rzecz np. małego przedsiębiorcy. W takiej sytuacji, maksymalny termin płatności, zgodnie z obowiązującymi przepisami może wynosić 60 dni. Zapłata w 90 dniu będzie więc traktowana jako dokonana w opóźnieniu.
2. Kiedy Prezes UOKiK wszczyna postępowanie?
Prezes UOKiK wszczyna postępowanie w sprawie nadmiernych opóźnień z urzędu, jeżeli posiadane przez niego informacje wskazują na wystąpienie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych w danej sytuacji.
Prezes UOKiK może pozyskiwać informacje na temat potencjalnych opóźnień z różnych źródeł:
- z analiz dotyczących prawdopodobieństwa wystąpienia opóźnień otrzymywanych od Krajowej Administracji Skarbowej i innych danych pozyskiwanych od KAS (przede wszystkim dzięki plikom JPK_VAT),
- z zawiadomień dotyczących podejrzenia wystąpienia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, które może złożyć do UOKiK każdy,
- z danych, które UOKiK pozyska we własnym zakresie m.in. podczas innych prowadzonych u przedsiębiorcy postępowań,
- z informacji o potencjalnych nieprawidłowościach uzyskanych w związku z obowiązkiem corocznego składania sprawozdań o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przez największych przedsiębiorców
Postanowienie o wszczęciu postępowania doręczane jest przedsiębiorcy, którego dotyczy i publikowane na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
3. Co robić, gdy otrzymamy postanowienie o wszczęciu postępowania?
W pierwszym kroku warto ustalić, czy w ogóle doszło do nadmiernych opóźnień w płatnościach. Jeśli okaże się, że w okresie 3 kolejnych miesięcy, których dotyczy postępowanie, suma opóźnień lub zaległości w płatnościach nie przekroczyła progu 2 mln zł (do końca 2021 r. 5 mln zł) – można spać spokojnie. W takiej sytuacji Prezes UOKiK umarza postępowanie.
Jeśli jednak w analizowanym okresie faktycznie doszło do nadmiernych opóźnień, warto przeanalizować możliwe opcje działania pozwalające na uniknięcie czy też obniżenie potencjalnej kary.
Jeśli w ciągu dwóch tygodni od doręczenia postanowienia o wszczęciu postępowania, kontrolowany podmiot ureguluje wszystkie zaległości, kara administracyjna (którą by otrzymał w związku ze złamaniem zakazu) ulega obniżeniu o 20%. Natomiast skorzystanie z tej opcji obniżenia kary nie w każdej sytuacji może okazać się najkorzystniejszym rozwiązaniem. Przepisy antyzatorowe przewidują bowiem trzy przypadki kiedy Prezes UOKiK może lub nawet musi odstąpić od nałożenia kary administracyjnej na kontrolowany podmiot:
- Siła wyższa
Prezes UOKiK ma obowiązek odstąpić od nałożenia kary pieniężnej w przypadku, gdy nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych doszło na skutek działania siły wyższej. Oczywiście od razu nasuwa się pytanie, czy pandemia COVID-19 może być traktowana jako siła wyższa. W określonych sytuacjach tak, ale niestety nie zawsze. Znaczenie będzie miał w szczególności realny i bezpośredni wpływ pandemii na funkcjonowanie przedsiębiorstwa i terminowe regulowanie należności – związek pomiędzy pandemią i opóźnieniami w płatnościach będzie musiał wykazać podmiot objęty postępowaniem.
- Podmiot, którego dotyczy postępowanie sam stał się ofiarą zatorów płatniczych
W przypadku, gdy wartość świadczeń niespełnionych lub spełnionych po terminie przez podmiot objęty postępowaniem jest równa lub mniejsza od wartości świadczeń pieniężnych nieotrzymanych lub otrzymanych po terminie przez ten podmiot od jego kontrahentów, w okresie objętym postępowaniem –Prezes UOKiK również obowiązkowo odstępuje od nałożenia kary i poprzestaje na pouczeniu.
- Szczególnie uzasadnione przypadki
Podmiot objęty postępowaniem może również spróbować wykazać, że w jego sytuacji zachodzą „szczególnie uzasadnione przypadki”, z powodu których Prezes UOKiK może podjąć decyzję o odstąpieniu od wymierzenia kary z tytułu nadmiernych opóźnień (decyzja zależy od Prezesa, brak obowiązku jak w przypadku pkt 1) i 2) powyżej).
Na ten moment trudno ocenić, jakie okoliczności Prezes UOKiK uznaje za „szczególnie uzasadnione przypadki”. W naszej ocenie warto powalczyć w przypadku tzw. należności spornych.
Jeśli okaże się, że faktycznie mamy mocne argumenty prawne wskazujące np. na brak wymagalności danego świadczenia lub usprawiedliwiające opóźnienie w zapłacie / brak zapłaty w ogóle, to warto złożyć do UOKiK stosowne wyjaśnienia wraz z dowodami na poparcie naszego stanowiska (strona postępowania może je składać na każdym etapie).
4. Co grozi za złamanie zakazu nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych?
Jeśli Prezes UOKiK w toku prowadzonego postępowania stwierdzi wystąpienie nadmiernych opóźnień w regulowaniu zobowiązań, nałoży na przedsiębiorcę w drodze decyzji karę pieniężną.
Ustalając wystąpienie nadmiernego opóźniania, Prezes Urzędu pomija niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenia, w przypadku których termin ich spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania.
Ostateczna kara pieniężna nakładana na przedsiębiorcę jest sumą kar jednostkowych za każde niespełnione lub spełnione po terminie w analizowanych 3-mieisęcznym okresie świadczenie pieniężne. Kary jednostkowe obliczane są z kolei za pomocą specjalnego wzoru i ich wysokość zależy m.in. kwoty zadłużenia i od liczby dni opóźnienia w uregulowaniu należności.
Decyzje o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej są również publikowane przez Prezesa UOKiK.
Jak obniżyć karę?
Co ciekawe, jeśli podmiot, na którego została nałożona kara z tytułu nadmiernych opóźnień, skorzysta z obniżenia kary po wszczęciu postępowania o 20% (ureguluje wszystkie zaległości w ciągu 14 dni od doręczenia postanowienia o wszczęciu postępowania), może skorzystać z jeszcze jednego obniżenia kary, o kolejne 10%. Wystarczy w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji zapłacić w całości administracyjną karę pieniężną obniżoną o 20% (pierwsze obniżenie kary), oraz zrzec się wobec Prezesa UOKiK prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Łącznie kara może ulec więc obniżeniu o 30%.
W 2021 r. Prezes UOKiK zakończył kilka postępowań w sprawie zatorów płatniczych i nałożył pierwsze kary pieniężne na przedsiębiorców za nadmierne opóźnienia w płatnościach. Zakładamy więc, że aktualnie toczą się pierwsze postępowania odwoławcze – przedsiębiorcy w przypadku otrzymania niekorzystnej dla siebie decyzji Prezesa UOKiK mogą bowiem albo złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenia sprawy przez Prezesa UOKiK, albo od razu skierować skargę na decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Więcej o procedurze odwoławczej od decyzji wydanej przez Prezesa UOKiK w kolejnym wpisie w ramach cyklu „Płynnie o zatorach płatniczych”. Serdecznie zapraszamy!