08 lis (R)Ewolucja w zatrudnianiu cudzoziemców (cz. I)

Resort pracy od wielu miesięcy zapowiadał duże zmiany w przepisach dotyczących legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców w Polsce. Obecnie obowiązujące regulacje w tym zakresie już od dawna nie odpowiadają rynkowej rzeczywistości. Braki kadrowe przedsiębiorców oraz duży napływ pracowników zza wschodniej granicy sprawiają, że urzędy wojewódzkie nie radzą sobie z rosnącą liczba postępowań w sprawie legalizacji pobytu i pracy, a na wydanie decyzji czekać trzeba wiele miesięcy. Na nowelizację niewątpliwie czekali więc zarówno pracodawcy, cudzoziemcy, jak i same urzędy.  

22 października opublikowany został długo wyczekiwany rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw¹. Proponowane w projekcie rozwiązania znacząco różnią się od pierwotnie przedstawianych założeń.  

W pierwszej części analizy skupiliśmy się na planowanych zmianach dotyczących oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi oraz wiz krajowych. Zapraszamy do lektury!  

Uproszczona procedura legalizacji pracy teraz  

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi regulacjami, w odniesieniu do obywateli 6 krajów – Ukrainy, Białorusi, Rosji, Gruzji, Armenii i Mołdawii – funkcjonuje uproszczona procedura legalizacji zatrudnienia.  Polega ona na rejestracji w Powiatowym Urzędzie Pracy oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Procedura rejestracji oświadczenia trwa znacznie krócej niż w przypadku zezwoleń (około 2 – 4 tygodni) i można przeprowadzić ją online.  

Okres wykonywania przez danego cudzoziemca pracy na podstawie zarejestrowanych oświadczeń nie może przekroczyć 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy (podobnie, jak okres ważności wydanej na jego podstawie wizy). Wobec tego, po wykorzystaniu 6-miesięcznego „limitu”, dla kontynuacji zatrudnienia konieczne staje się wystąpienie o zezwolenie na pracę lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę.  

W przypadku, gdy po co najmniej 3 miesiącach wykonywania przez cudzoziemca pracy na podstawie zarejestrowanego oświadczenia: 

• pracodawca złoży wniosek o wydanie zezwolenia na pracę (na podstawie umowy o pracę, na dotychczasowym stanowisku i nie gorszych warunkach) 
• cudzoziemiec złoży wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy (tj. kontynuacji zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy)  

– dalsze wykonywanie pracy pozostaje legalne w okresie oczekiwania na decyzję, również po wygaśnięciu okresu wskazanego w oświadczeniu. 

Stąd też, zatrudnianie pracowników na podstawie zarejestrowanego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy – w związku z czasem trwania samej procedury i możliwością „płynnej kontynuacji” zatrudnienia na podstawie zezwoleń – cieszy się niesłabnącą popularnością wśród pracodawców.  

Szybsze i prostsze oświadczenia o powierzeniu wykonywania  

Opublikowany projekt nowelizacji przewiduje zmiany przepisów dotyczących oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy, polegające na: 

• wydłużeniu możliwości powierzenia pracy cudzoziemcowi na podstawie oświadczenia – do 24 miesięcy;  
• likwidacji 12-miesięcznego „okresu rozliczeniowego”. Umożliwi to powierzanie cudzoziemcowi pracy na podstawie kolejnych oświadczeń, bez konieczności zapewnienia przerw pomiędzy poszczególnymi okresami pracy  
• uzależnieniu rejestracji oświadczenia od zapewnienia przez pracodawcę wynagrodzenia nie niższego niż wynagrodzenie pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnych stanowiskach. 

Niewątpliwie najważniejszą dla przedsiębiorców i cudzoziemców zmianę stanowią: 

• wydłużenie dopuszczalnego okresu zatrudnienia na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy 
• umożliwienie rejestracji kolejnych oświadczeń bez przerwy.  

Do tej pory oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy miały charakter „przejściowy”. W przypadku zamiaru nawiązania dłuższej współpracy z cudzoziemcem, pozwalały one na szybsze rozpoczęcie pracy, natomiast po kilku miesiącach konieczne było wystąpienie o zezwolenie w celu legalizacji dalszego zatrudnienia.  

Jeżeli natomiast zaproponowana zmiana wejdzie w życie – oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy będą mogły w praktyce zastąpić zezwolenia na pracę ( w odniesieniu do obywateli powyższych sześciu państw).  

Procedury w ruchu bezwizowym  

Co więcej, w obecnym stanie prawnym cudzoziemcy korzystający z ruchu bezwizowego (którego limit wynosi 90 dni) często zmuszeni byli do stosowania kolejno wszystkich dostępnych procedur: 

• złożenie wniosku o zezwolenie pobytowe pozwala na dalszy, legalny pobyt w Polsce aż do uzyskania decyzji – pod warunkiem jego złożenia w terminie, a więc w tym przypadku przed upływem 90 dni pobytu²; 
• złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę lub zezwolenie na pracę legalizuje dalsze zatrudnienie po upływie ważności oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy – pod warunkiem jego złożenia po upływie 3 miesięcy pracy na podstawie oświadczenia³. 

Złożenie wniosku o wydanie zezwolenia jednolitego przed upływem 90 dni pobytu w ramach ruchu bezwizowego  nie przedłużało jednocześnie legalności zatrudnienia, ponieważ w chwili złożenia wniosku nie mijały jeszcze 3 miesiące pracy cudzoziemca na podstawie oświadczenia. Zatem, aby zabezpieczyć legalność dalszego zatrudnienia (po wygaśnięciu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy, a przed wydaniem zezwolenia jednolitego), konieczne było również złożenie przez pracodawcę  wniosku o zezwolenie na pracę, co stanowiło dodatkowe  obciążenie nie tylko dla pracodawców, ale również dla urzędów wojewódzkich. 

Choć projekt nowelizacji nie obejmuje zmiany powyższych przepisów, to w związku z przedłużeniem dopuszczalnego okresu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia oraz likwidacją 12-miesięcznego „okresu rozliczeniowego”, ich stosowanie nie będzie już tak problematyczne.  Możliwość wykonywania pracy na podstawie oświadczeń będzie praktycznie nieograniczona w czasie. Oznacza to, że dodatkowa ścieżka legalizacji pracy w okresie pomiędzy wygaśnięciem oświadczenia, a wydaniem zezwolenia na pobyt straci na znaczeniu. 

W przypadku, jeżeli zezwolenie na pobyt czasowy i pracę nie zostanie wydane przed wygaśnięciem oświadczenia pracodawca będzie mógł po prostu zarejestrować kolejne oświadczenie, aby zalegalizować dalsze zatrudnienie cudzoziemca. 

Legalizacja pracy cudzoziemców zza wschodniej granicy stanie się więc po nowelizacji znacznie prostsza i szybsza, pod warunkiem, że powiatowe urzędy pracy poradzą sobie z ewentualnym większym napływem oświadczeń. 

Powyższe zmiany mogą nieść ze sobą jeszcze jeden pozytywny skutek. Choć procedura „oświadczeniowa” dotyczy obecnie wyłącznie obywateli 6 państw, stanowiącą ok. 75% wszystkich mieszkających w Polsce cudzoziemców⁴. W praktyce przestanie być konieczne uzyskiwanie dla wielu z nich zezwoleń na pracę (istotne w ich przypadku pozostaną jedynie zezwolenia pobytowe) Można mieć nadzieję, że urzędy wojewódzkie będą szybciej rozpatrywać pozostałe sprawy.  

Ostatnia z proponowanych zmian, tj. wprowadzenie wymogu zapewnienia cudzoziemcowi porównywalnego wynagrodzenia, ma na celu wzmocnienie ochrony standardów na rynku pracy, co również ma związek z wydłużeniem możliwego okresu pracy na podstawie oświadczenia. W praktyce zmiana ta nie jest rewolucyjna – analogiczny wymóg obowiązywał już w przypadku zezwoleń na pracę oraz zezwoleń na pobyt czasowy i pracę. 

Wizy krajowe 

W związku z wydłużeniem dopuszczalnego okresu ważności oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, zlikwidowane zostanie również ograniczenie okresu ważności wiz wydawanych na tej podstawie. Do tej pory wizy pracownicze wydawane były na podstawie zarejestrowanych oświadczeń na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy.  

Po zmianach, wiza taka będzie mogła zostać wydana na ogólnych zasadach – na okres ważności oświadczenia, maksymalnie 1 rok. W przypadku rejestracji oświadczenia na okres dłuższy niż rok, po wygaśnięciu wizy możliwe będzie ubieganie się o kolejną.  

Niezależnie, projekt nowelizacji przewiduje również inne zmiany w procedurze wizowej. Przede wszystkim – wizy mają być wydawane szybciej.  

Podstawowy termin na wydanie wizy wynosi obecnie 15 dni od dnia złożenia wniosku, natomiast w uzasadnionych przypadkach (w szczególności, gdy MSZ albo konsul zwraca się do Urzędu ds. Cudzoziemców o przekazanie informacji, czy zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę wydania cudzoziemcowi wizy), termin ten może być przedłużony do 60 dni. Po nowelizacji ten szczególny, przedłużony termin wynosić będzie tylko 30 dni (oraz maksymalnie 5 dni od dnia przekazania odpowiednich informacji przez Urząd ds. Cudzoziemców). 

Ponadto, projektowana ustawa przewiduje możliwość dodatkowego przyspieszenia procedur wizowych. Minister ds. zagranicznych będzie mógł, w drodze rozporządzenia, określić państwa, w których wnioski o wydanie krajowych wiz pracowniczych będą przyjmowane od ich obywateli poza kolejnością – a także zawody, rodzaje umów lub rodzaje działalności, w stosunku do których obowiązywać będzie ta przyspieszona procedura.  

Rozwiązanie to pozwoli na ustalanie priorytetu wniosków wizowych w zależności od aktualnych potrzeb polskiego rynku pracy. Można spodziewać się, że kluczowe znaczenie będą mieli tutaj pracownicy wykonujący „zawody deficytowe”, w których od dłuższego czasu brakuje pracowników na lokalnym rynku. 

Zmian będzie więcej 

Rządowy projekt nowelizacji zawiera wiele istotnych nowości nie tylko w zakresie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi oraz wiz, ale również w odniesieniu do zezwoleń na pracę czy zezwoleń pobytowych.  

W kolejnych częściach przyjrzymy się więc bliżej takim kwestiom jak: 

• zmiany w postępowaniach o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy oraz zezwolenia na pracę; 
• nowe warunki wydania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę oraz tzw. “niebieskiej karty UE”; 
• przepisy przejściowe oraz szczególna, przyspieszona procedura wydania zezwolenia jednolitego dla postępowań wszczętych przed 1 stycznia 2021 r. 

Już teraz zapraszamy więc do śledzenia kolejnych wpisów na naszym blogu. 

___

¹ Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, druk nr 1681, https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/Projekty/9-020-689-2021/$file/9-020-689-2021.pdf 
² Art. 108 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 35 z późn. zm.) 
³ Art. 88za ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1100 z późn. zm.)
⁴ Stan na 31.12.2019 r. wg GUS, https://stat.gov.pl/statystyki-eksperymentalne/kapital-ludzki/populacja-cudzoziemcow-w-polsce-w-czasie-covid-19,12,1.html