29 gru (R)Ewolucja w zatrudnianiu cudzoziemców (cz. III)

W poprzednich wpisach omówiliśmy zapowiadane, liczne zmiany w regulacjach dotyczących legalizacji zatrudnienia i pobytu cudzoziemców w Polsce, w zakresie m.in. oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy, procedury wizowej (cz. I) oraz zezwoleń na pracę i zezwoleń pobytowych (cz. II). Ich wejście w życie niewątpliwie spowoduje niepewność co do przepisów, które należy stosować w postępowaniach wszczętych, a niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji. W dzisiejszym, ostatnim już artykule z cyklu, przyjrzymy się więc projektowanym przepisom przejściowym i omówimy ich kluczowe założenia.

Szczególna procedura dla wniosków sprzed 2021

Projektowana ustawa wprowadza uproszczony tryb udzielania zezwoleń jednolitych na pobyt czasowy i pracę w odniesieniu do postępowań wszczętych przed 1.01.2021 r. i nie zakończonych do dnia wejścia w życie nowelizacji. Zgodnie z uzasadnieniem projektu, rozwiązanie ma na celu umożliwienie stosunkowo szybkiego zakończenia dużej części postępowań, prowadzonych długotrwale w związku z trudnościami w funkcjonowaniu administracji publicznej w czasie pandemii.

Kompletne (pozbawione braków formalnych) oraz złożone w terminie wnioski o wydanie zezwoleń na pobyt czasowy i pracę, wniesione przez cudzoziemców przed końcem 2020 r., będą rozpoznawane niejako „automatycznie”. Zezwolenia w tych postępowaniach wydawane będą na 2 lata, bez względu na aktualne okoliczności sprawy (warunki i miejsce zatrudnienia itp.).

Wyjątkiem będą sytuacje, w których zachodzić będą ogólne podstawy do odmowy wszczęcia postępowania.

Przykładowo:  

• wpis danych cudzoziemca do wykazu cudzoziemców, których pobyt w Polsce jest niepożądany lub do Systemu Informacyjnego Schengen,
• odbywanie kary pozbawienia wolności,
• posiadanie zezwolenia na pobyt stały,
• przebywanie w Polsce w celach turystycznych.

Dodatkowo, w odniesieniu do postępowań o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, wszczętych przed dniem ogłoszenia w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego (tj. przed 14.03.2020 r.), w toku których cudzoziemiec nie stawił się osobiście w urzędzie ani nie został wezwany do stawiennictwa przed dniem wejścia w życie nowelizacji, zasadniczo nie będzie obowiązywał wymóg osobistego stawiennictwa. Zgodnie z procedowanym obecnie przez Radę Ministrów projektem (innej) ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, do tzw. „specustawy COVID-19” dodany zostanie analogiczny przepis wyłączający obowiązek osobistego stawiennictwa w odniesieniu do postępowań wszczętych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Jeżeli zatem obie ustawy wejdą w życie w projektowanym kształcie – w praktyce niemal wszystkie niezakończone postępowania w sprawie zezwoleń na pobyt czasowy i pracę, aż do dnia odwołania stanu epidemii, prowadzone będą z wyłączeniem obowiązku osobistego stawiennictwa.

Oświadczenie o warunkach zatrudnienia

W treści zezwoleń wydanych w ramach uproszczonej procedury nie będą wskazywane warunki zatrudnienia. Cudzoziemcy posiadający takie zezwolenia będą uprawnieni do wykonywania pracy w Polsce bez dodatkowego zezwolenia na pracę, pod warunkiem że:

• w terminie 60 dni od dnia doręczenia decyzji o udzieleniu zezwolenia, złożą do urzędu oświadczenie pracodawcy (pracodawców), dotyczące powierzenia pracy, sporządzone na urzędowym formularzu;
• praca wykonywana będzie na warunkach wynikających z tych oświadczeń, na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia, za łącznym wynagrodzeniem nie niższym niż minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2022 r. – 3 010 zł brutto) – bez względu na wymiar czasu pracy, liczbę pracodawców oraz formę zatrudnienia.

W okresie pomiędzy uzyskaniem decyzji o udzieleniu zezwolenia, a złożeniem oświadczenia pracodawcy, cudzoziemiec będzie mógł legalnie wykonywać pracę na warunkach wskazanych w tym oświadczeniu. Jeżeli jednak cudzoziemiec nie złoży go w terminie lub też wskazane w nim warunki zatrudnienia będą sprzeczne z wymaganiami, wydane zezwolenie jednolite wygaśnie z mocy prawa i cudzoziemiec zobowiązany będzie do opuszczenia terytorium Polski w terminie 30 dni (przy czym w przypadku złożenia oświadczenia obejmującego nieodpowiednie warunki zatrudnienia, wojewoda stwierdzi wygaśnięcie zezwolenia w formie decyzji).

Jednocześnie nie będzie możliwe przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia, jak również wyznaczenie dodatkowego terminu na uzupełnienie ewentualnych braków formalnych. Terminowe złożenie kompletnego, prawidłowo wypełnionego oświadczenia będzie więc miało kluczowe znaczenie dla legalności dalszego pobytu i pracy w Polsce. Pierwsza karta pobytu wydawana będzie cudzoziemcowi dopiero po jego złożeniu (o ile udzielone zezwolenie nie wygaśnie wskutek przytoczonych wyżej okoliczności). W przypadku zmiany pracodawcy lub warunków zatrudnienia, cudzoziemiec zobowiązany będzie do wystąpienia z wnioskiem o zmianę zezwolenia. W razie utraty pracy, zastosowanie znajdzie natomiast obowiązek zawiadomienia wojewody o tym fakcie (w terminie 15 dni roboczych).

Obowiązki związane ze złożeniem powyższego oświadczenia oraz zmianą zezwolenia nie będą dotyczyły cudzoziemców zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, m.in. studentów i absolwentów polskich uczelni.

Będą kontrole

Opisane powyżej uproszczenie procedur wiąże się ze wzmocnieniem uprawnień kontrolnych wojewody. Będzie on uprawniony do przeprowadzenia, za pośrednictwem pracowników urzędu, w wyznaczonym cudzoziemcowi terminie, kontroli sposobu korzystania z zezwolenia.

W ramach kontroli cudzoziemiec będzie zobowiązany do przedstawienia dokumentów potwierdzających, że nie zachodzą podstawy do cofnięcia zezwolenia – a więc że:

• złożył on w terminie oświadczenie pracodawcy dotyczące powierzenia mu wykonywania pracy;
• otrzymuje wynagrodzenie w łącznej wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę;
• wykonuje pracę na warunkach wskazanych w oświadczeniu;
• posiada ubezpieczenie zdrowotne.

Jednocześnie w okresie ważności zezwolenia wydanego zgodnie ze szczególną procedurą, cudzoziemiec zobowiązany będzie do zawiadomienia wojewody w terminie 15 dni roboczych o każdej zmianie miejsca swojego pobytu. Wojewoda cofnie zezwolenie jednolite nie tylko w przypadku, gdy wynik kontroli będzie negatywny, ale również w razie dwukrotnego, nieusprawiedliwionego niestawiennictwa cudzoziemca w urzędzie. Bieżące informowanie wojewody o każdej zmianie miejsca zamieszkania, pod które doręczane będą ewentualne wezwania na kontrolę, będzie miało kluczowe znaczenie.

Pozostałe przepisy przejściowe

Do wszystkich postępowań wszczętych na podstawie ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (a więc wszystkich postępowań dotyczących zezwoleń na pracę, oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy, wiz) i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zasadniczo zastosowanie będą miały przepisy w dotychczasowym brzmieniu – oczywiście z zastrzeżeniem przepisów dotyczących powyższej, szczególnej procedury.

Jednak w postępowaniach o wydanie zezwoleń pobytowych obowiązywać będą 60-dniowe terminy rozpatrzenia spraw przewidziane w nowelizacji – przy czym w przypadkach, w których rozpoczęłyby one swój bieg przed dniem wejścia w życie zmian, będą one biegły od nowa, od dnia ich wejścia w życie.

Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń na podstawie dotychczasowych przepisów będą mogły stanowić podstawę do wydania wizy pracowniczej przez 6 miesięcy od dnia wejścia niniejszej ustawy. W takim przypadku, wiza będzie mogła zostać wydana na okres dłuższy niż 6 miesięcy (do 24 miesięcy) – pod warunkiem, że cudzoziemiec, wraz z zarejestrowanym oświadczeniem, przedłoży dodatkowo pisemną deklarację pracodawcy o wydłużeniu okresu wykonywania pracy objętego oświadczeniem.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Na ten moment brak jest informacji o dokładnym planowanym terminie wejścia w życie projektowanych zmian. Mając jednak na uwadze, że Sejm uchwalił już ustawę i została ona przekazana Prezydentowi do podpisu – możemy spodziewać się, iż zaczną one obowiązywać już wkrótce.

Warto więc przygotować się na wejście w życie omawianych zmian – przeprowadzić przegląd toczących się postępowań w sprawie legalizacji pobytu i pracy zatrudnionych u Państwa cudzoziemców, zweryfikować stosowany w organizacji model legalizacji zatrudnienia oraz dostosować go do zmieniających się przepisów.