10 lut Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych – 8 najważniejszych zmian

09 lutego 2022 r. Sejm uchwalił długo przygotowywaną nowelizację kodeksu spółek handlowych. Jest to jedna z największych nowelizacji KSH od lat, a poszczególne rozwiązania nadal budzą wiele kontrowersji. Doniesienia prasowe często koncentrują się jedynie na wprowadzeniu do polskiego porządku prawnego tzw. grupy spółek i kompleksowym uregulowaniu ich działania. Choć jest to oczywiście bardzo istotna część nowelizacji KSH, nie można zapominać o innych zmianach – w szczególności dotyczących zasad odpowiedzialności członków zarządów i rad nadzorczych oraz ich bieżącego funkcjonowania. Ustawodawca postawił sobie za cel wzmocnienie realnego nadzoru w spółkach kapitałowych (co jak sam wskazuje, ma przeciwdziałać aferom takim jak GetBack), a nowe przepisy mają w tym pomóc.

Kogo dotyczy nowelizacja KSH?

Nowelizacja jest istotna dla wszystkich spółek kapitałowych, czyli ponad 500 podmiotów. Warto zapoznać się z nowymi rozwiązaniami i zastanowić się, jak się do nich przygotować, zanim wejdą w życie – a stanie się to 13 października 2022r. Dostosowanie działalności do nowych realiów może wymagać podjęcia czynności, które wymagają długich przygotowań (np. zmiany umowy spółki), dlatego dobrze zacząć je już teraz. 

Poniżej przedstawiamy skrótowo najważniejsze zmiany w kodeksie spółek handlowych. Aby pomóc przedsiębiorcom przygotować się do nowej rzeczywistości, rozpoczynamy cykl na naszym blogu, w którym regularnie będziemy przybliżać i oceniać najważniejsze rozwiązania.

PRAWO HOLDINGOWE

Co to jest grupa spółek?

Grupa spółek to spółka dominująca i spółka lub spółki od niej zależne, będące spółkami kapitałowymi, które kierują się wspólną strategią (zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek) w celu realizacji wspólnego interesu (interesu grupy spółek). Strategia ta uzasadnia sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.

Nowelizacja KSH w obszarze przepisów związanych z prawem grup spółek ma na celu wzmocnienie roli spółek dominujących w grupach spółek. Zabezpiecza również zarządców spółek zależnych przed odpowiedzialnością za wykonywane przez nich polecenia spółki dominującej.

Zarówno uczestnictwo w grupie spółek, jak i wskazanie spółki dominującej będzie wymagało podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej oraz ujawnienia w KRS.

Kluczowym pojęciem nowych regulacji jest interes grupy, który to obok interesu spółki ma być brany pod uwagę przy działaniach spółki (o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników/akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej). Choć przepisy jeszcze nie weszły w życie, to rozumienie pojęcia „interes grupy” już budzi wiele kontrowersji – jak go rozumieć, czy interes spółki czy grupy powinien mieć pierwszeństwo w bieżącej działalności? Te i inne wątpliwości mogą spowodować, że przynajmniej na początku niewiele spółek zdecyduje się na formalne utworzenie grupy.

Wiążące polecenia

Spółki dominujące zyskają uprawnienie do wydawania spółkom zależnym „poleceń wiążących” dotyczących prowadzenia spraw spółki, które realizują interes grupy. Przepisy przewidują też sytuacje, kiedy spółka zależna powinna odmówić wykonania polecenia:

• jeśli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością spółki,
•  w przypadku spółek innych niż jednoosobowe, jeśli istnieje uzasadniona obawa, że polecenie byłoby sprzeczne z interesem spółki i wyrządzi szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną przez 2 lata od zdarzenia (dodatkowo umowa lub statut mogą przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy).

Biorąc pod uwagę, że wymienione pojęcia są dość nieostre, w praktyce podjęcie decyzji o wykonaniu/ odmowie wykonania wiążącego polecenia może być trudne.

ZMIANY DOTYCZĄCE RAD NADZORCZYCH

Sporo zmian dotyczy też funkcjonowania organów spółki:

Zmodyfikowanie ustawowych zasad  odpowiedzialności członków rad nadzorczych oraz zarządu

Nowelizacja KSH wprowadza znaną z prawa anglosaskiego regułę business judgment rule. Była ona już stosowana w orzecznictwie sądów polskich, niemniej dotychczas nie miała oparcia ustawowego.

Business judgment rule przewiduje zwolnienie z odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną spółce wskutek decyzji organów, które okazały się błędne, o ile były one podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego w oparciu o adekwatne do okoliczności informacje.

Rozszerza się również katalog przepisów karnych i przestępstw, za które prawomocne skazanie powoduje niemożność pełnienia poszczególnych funkcji[1].

Szczególne obowiązki rady nadzorczej

Projekt nadaje radzie nadzorczej nowe, szczególne kompetencje, do których min. należą:

• sporządzanie sprawozdań z działalności rady nadzorczej i przedstawianie zgromadzeniu wspólników;
• możliwość badania wszystkich dokumentów spółki, dokonywanie rewizji stanu majątku spółki oraz żądania od zarządu, prokurentów i osób zatrudnionych w spółce (również w oparciu o umowy cywilnoprawne) informacji, dokumentów, sprawozdań i wyjaśnień;
• możliwość wyboru doradcy rady nadzorczej do badania stanu spółki.

Kompetencje rady nadzorczej w spółce akcyjnej

W regulacjach dotyczących spółki akcyjnej projekt zakłada rozszerzenie kompetencji rady nadzorczej w zakresie wzmocnienia jej kontroli nad majątkiem spółki. Stosownie do proponowanych zmian, w przypadku zawarcia przez spółkę ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką z nią powiązaną transakcji, której wartość przekracza 10% sumy aktywów spółki ustalonych na podstawie ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego, wymagana będzie zgoda rady nadzorczej, chyba że statut stanowi inaczej.

W przepisach dotyczących spółki akcyjnej wprowadzono również obowiązek zarządu do udzielania RN bez dodatkowego wezwania bieżących informacji min. o uchwałach zarządu i ich przedmiocie, sytuacji spółki w tym zakresie jej stanu majątkowego itp. Statut może wyłączyć bądź ograniczać obowiązki informacyjne.

Komitety i doradca rady nadzorczej

Rada nadzorcza może powoływać doraźne lub stałe komitety składające się z członków rady nadzorczej, którzy pełnią określone czynności nadzorcze. Jednak należy pamiętać, że nie zwalnia to rady nadzorczej z odpowiedzialności za sprawowanie nadzoru.

Kolejną nową instytucją jest doradca rady nadzorczej. Będzie on uprawniony do uzyskania informacji niezbędnych do przeprowadzenia badania określonych zagadnień dotyczących spółki, w tym jej majątku. Rada nadzorcza zyska kompetencję do reprezentowania spółki przy zawarciu umowy z doradcą. Umowa lub statut spółki mogą wyłączyć albo ograniczyć prawo rady nadzorczej do zawierania umów z doradcą rady nadzorczej, w szczególności przez upoważnienie walnego zgromadzenia do określenia maksymalnego łącznego kosztu wynagrodzenia wszystkich doradców rady nadzorczej, który spółka może ponieść w trakcie roku obrotowego.

Zarządy spółek będą zaś obowiązane do zapewnienia dostępu do dokumentów i udzielania informacji doradcy w toku takiego badania. Nowelizacja KSH wprowadza sankcję karną za doprowadzenie do tego, że zarząd nie zapewni doradcy dostępu do informacji w wysokości grzywny 20.000,00 PLN – 50.000,00 PLN lub karze ograniczenia wolności.

Posiedzenia rady nadzorczej

Obecnie obowiązujące przepisy nie regulują kwestii dotyczących zaproszenia na posiedzenie rady nadzorczej (jego formy i treści). Wskazują jedynie, że rada nadzorcza podejmuje uchwały, jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni.

Według nowelizacji treść takiego zaproszenia powinna zawierać: dzień, godzinę, miejsce posiedzenia i porządek obrad, a także sposób wykorzystania środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość podczas posiedzenia. Rada nadzorcza będzie mogła odbywać posiedzenia również bez formalnego zwołania, jeżeli wszyscy członkowie wyrażą na to zgodę oraz nie zgłoszą sprzeciwu dotyczącego wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad.

Uchwały rady nadzorczej będą protokołowane, a protokół podpisywać będzie co najmniej członek rady nadzorczej prowadzący posiedzenie lub zarządzający głosowanie. Projekt ustawy wprowadza również jawność głosowań.

Wprowadzenie protokołowania uchwał zarządu

Protokół powinien zawierać porządek obrad, nazwiska obecnych członków zarządu i liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały. W protokole powinno zostać również zaznaczone zdanie odrębne zgłoszone przez członka zarządu wraz z jego umotywowaniem. Protokół zostaje podpisany przez co najmniej jednego członka zarządu prowadzącego posiedzenie lub zarządzającego głosowanie.

Zgodnie z przyjętymi założeniami nowelizacji kodeksu spółek handlowych– rada nadzorcza ma stać się równoprawnym partnerem zarządu, mieć dostęp do informacji na temat spółki oraz dysponować instrumentami nadzoru korporacyjnego. Oznacza to, że przez jasne określenie jej kompetencji, pozycja rady zostanie wzmocniona.

Przedsiębiorcy skrytykowali przedstawione zmiany z uwagi na daleko idącą ingerencję spółek dominujących w funkcjonowanie spółek zależnych oraz znaczne sformalizowanie działań rad nadzorczych. Z pewnością będą one wymagały zarówno dostosowania umów spółek lub statutów, w zakresie w jakim ustawa zezwala na odmienne uregulowanie niektórych kwestii oraz zmian regulaminów rady nadzorczej czy też zarządu (o ile został przyjęty).

W kolejnych artykułach szczegółowo opiszemy i ocenimy poszczególne zmiany. Zapraszamy do śledzenia naszego bloga oraz zapisu do newslettera, w ramach którego mogą Państwo uzyskać bieżące informacje:

---

[1] art. 18 § 2 KSH