30 mar Korekty finansowe w projektach unijnych
Powoli dobiegają końca programy finansowane z funduszy UE na lata 2014-2020, takie jak np. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój. Zdarza się, że w skutek kontroli realizowanych na kończących się lub zakończonych projektach, wykrywane są nieprawidłowości, co skutkuje nakładaniem korekt finansowych przez właściwe instytucje. Wskutek tego beneficjenci muszą zwracać część wypłaconych już środków. W artykule poruszymy kilka kwestii, które się z tym wiążą.
Nieprawidłowość indywidualna
Nieprawidłowość (indywidualna) to każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego (dotyczącego stosowania prawa unijnego), które wynika z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego, zaangażowanego we wdrażanie funduszy polityki spójności. Nieprawidłowość ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie go nieuzasadnionym wydatkiem. Tak wynika z definicji z rozporządzenia ogólnego[1]. Jak widzimy, mimo że wydatki są dofinansowane z budżetu Unii, aby wystąpiła nieprawidłowość wystarczy naruszenie określonego prawa krajowego. Chodzi tu także np. o wytyczne, które beneficjent zobowiązał się przestrzegać podpisując umowę o dofinansowanie. Aby stwierdzić nieprawidłowość, nie musi zaistnieć faktyczny, szkodliwy wpływ na budżet Unii. Wystarczy, że jest on potencjalny.
Przebieg procesu zwrotu
Większość kontroli stwierdza nieprawidłowości w wydatkach ujętych w zatwierdzonych już wnioskach o płatność. W konsekwencji, właściwa instytucja nakłada korektę finansową oraz wszczyna procedurę odzyskiwania środków od beneficjenta[2]. Jeśli właściwa instytucja nie może pomniejszyć kolejnych płatności na rzecz beneficjenta (bo np. projekt się już zakończył), wzywa go pisemnie do zwrotu środków, na co ma on 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Jeśli beneficjent nie zwróci środków w tym terminie, właściwy organ wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu wraz z odsetkami. Beneficjent może odwołać się od decyzji do organu wyższej instancji. Spór może rozstrzygnąć sąd administracyjny. Jeśli decyzja będzie ostateczna, organ może przystąpić do egzekucji środków stosując ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jak wysokie mogą być korekty?
Kwota korekt jest najczęściej równa kwocie nieprawidłowo poniesionemu wydatkowi w wysokości odpowiadającej wartości wkładu z budżetu UE. Gdy nieprawidłowość dotyczy zamówień w projektach, do korekty stosuje się stawkę procentową określoną w taryfikatorze[3], uwzględniając wysokość dofinansowania z UE. W przypadku, gdy nieprawidłowość wynika z niedochowania trwałości projektu, korektę nakłada się proporcjonalnie do okresu, przez który trwałość projektu nie została zachowana. Zasada proporcjonalności ma również zastosowanie, gdy nie osiągnięto wartości zakładanych we wniosku o dofinansowanie wskaźników.
Przykład 1.
Beneficjent nie opublikował ogłoszenia o zamówieniu, mimo że był do tego zobligowany. W takim wypadku instytucja kontrolująca może zażądać od beneficjenta zwrotu 100% dofinansowania otrzymanego przez niego na pokrycie kosztów danego zamówienia, wraz z odsetkami liczonymi od dnia przekazania środków.
Przykład 2.
Beneficjent z Lublina w ogłoszeniu o zamówieniu zastrzegł, że wykonawca musi mieć biuro na terenie woj. lubelskiego. W efekcie, ofertę złożył tylko jeden wykonawca. W takim wypadku instytucja kontrolująca może zażądać od beneficjenta zwrotu 25% dofinansowania otrzymanego przez beneficjenta na pokrycie kosztów danego zamówienia, wraz z odsetkami.
Wykluczenie z prawa do dofinansowania
Przy niektórych nieprawidłowościach beneficjenci mogą zostać wykluczeni z prawa otrzymania dofinansowania na okres trzech lat[4]. Przesłankami takiego wykluczenia są:
- otrzymanie płatności na podstawie dokumentów podrobionych lub potwierdzających nieprawdę,
- brak zwrotu środków wraz z odsetkami w ciągu 14 dni od upływu wyznaczonego terminu,
- gdy podstawa do zwrotu środków wynika z popełnienia przestępstwa przez osobę uprawnioną do dokonywania czynności w imieniu beneficjenta.
Regulacje dotyczące nieprawidłowości oraz nakładania korekt finansowych na beneficjentów są bardziej precyzyjne niż te, które dotyczą kontroli. Problem pojawia się przy nakładaniu korekt ze względu na naruszenia trwałości projektów lub nieosiągnięcie wskaźników. Tutaj niestety, w odróżnieniu od zamówień, brakuje jasnych wytycznych, jak obliczyć proporcjonalną korektę.
[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006.
[2] Przeważnie, procedura przebiega zgodnie z art. 207 ustawy o finansach publicznych
[3] Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie warunków obniżania wartości korekt finansowych oraz wydatków poniesionych nieprawidłowo związanych z udzielaniem zamówień.
[4] Zgodnie z art. 207 ustawy o finansach publicznych
