06 wrz Potrącenia kar umownych oraz ich dochodzenie z zabezpieczenia wykonania umowy w zamówieniach publicznych znów możliwe
Zakończył się trwający ponad 2 lata okres ochronny dla wykonawców realizujących zamówienia publiczne. 24 sierpnia 2022 r. ustawodawca uchylił obowiązanie przepisu art. 15r(1) tzw. ustawy covidowej.
Jak było dotychczas?
Podczas stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii COVID-19 i przez 90 dni od jego odwołania, zamawiający realizujący zamówienia publiczne pozbawieni zostali możliwości:
- potrącenia kar umownych oraz
- ich zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy,
jeśli naliczone zostały one wykonawcom z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy podczas trwania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.
Uprawnienie zamawiających do potrącenia kar umownych lub ich dochodzenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy zostało zawieszone na czas określony – o czym w dalszej części artykułu.
Co oznacza uchylenie art. 15r (1) ustawy covidowej dla wykonawców realizujących zamówienia publiczne?
Wykonawcy, którym z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o zamówienia publiczne naliczona została kara umowna (lub powstały podstawy do jej naliczenia) muszą liczyć się z faktem, że zamawiający wznowią działania związane z dochodzeniem naliczonych kar. Będą mogli potrącić należną kwotę z wierzytelności wykonawców lub z dostarczonego zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Obowiązek dochodzenia przez jednostki sektora finansów publicznych przysługujących im należności wynika z art. 42 ust. 5 ustawy o finansach publicznych.
Zgodnie z powołanym przepisem jednostki te muszą podejmować działania, które doprowadzą do terminowej spłaty przypadających im należności.
Na chwilę obecną nie należy spodziewać się szybkich działań zamawiających publicznych w zakresie dochodzenia kar umownych. W nowelizacji uchylającej art. 15r1 ustawy covidowej określono wyraźnie terminy z upływem których zamawiający dokonać mogą potrącenia naliczonych kar umownych z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy tj.:
Niezależnie od upływu powyższych terminów, w dalszym ciągu możliwe jest dochodzenie przez zamawiających naliczonych kar umownych, np. na drodze sądowej.
Nowe okresy przedawnienia dla roszczeń zamawiających o kare umowną
Okresy te kontynuują swój bieg lub odpowiednio biegną na nowo od: od
- 1 października 2022 r. (dla zdarzeń opisanych w pkt 1 ),
- 1 stycznia 2023 r. (dla zdarzeń opisanych w pkt 2)
- 01 kwietnia 2023 r. (dla zdarzeń opisanych w pkt 3 powyżej).
Ustawodawca upoważnił jednocześnie zamawiających do wcześniejszego dochodzenia kar umownych z zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jeśli ważność tego zabezpieczenia upływa przed terminem wskazanym w ustawie.
Uchylenie regulacji rozczarowaniem dla branży realizującej zamówienia publiczne
Uchylenia dokonano przed terminem określonym ustawą – zakaz dochodzenia kar umownych poprzez potrącenie lub zaspokojenie z zabezpieczenia wykonania umowy obowiązywać miał przez 90 dni od odwołania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. Na dzień uchylenia zakazów (sierpień 2022), stan zagrożenia epidemicznego nie został zniesiony i nadal obowiązuje.
Powodem rozczarowania jest również fakt, że przedsiębiorcy w dalszym ciągu funkcjonują w trudnych realiach gospodarczych spowodowanych nie tylko epidemią COVID–19, ale też wojną w Ukrainie. Utrzymanie ochrony wykonawców przed naliczanymi przez zamawiających karami umownymi pozwoliłoby przedsiębiorcom skupić się nad walką z negatywnymi skutkami tych zdarzeń.
Funkcjonowanie przepisu art. 15r(1) ustawy covidowej stanowiło czynnik skłaniający zamawiających do zawierania ugód
Odnosząc się do uchylenia art. 15r(1) ustawy covidowej w uzasadnieniu do ustawy nowelizującej wskazano, że „Utrzymanie obowiązujących rozwiązań miałoby negatywne skutki dla wykonawców (…)”.
Regulacja art. 15r(1) ustawy miała dość nowatorski charakter. Należy jedynie liczyć, że ustawodawca wyciągnie wnioski i w przyszłości zaproponuje nową regulacje przynajmniej zbliżoną do tej z art. 15r(1) ustawy covidowej. Będzie ona mogła wprowadzić większą równość stron w zamówieniach publicznych w zakresie dochodzenia kar umownych.
