04 paź Opóźnienia w płatnościach – rząd zamierza zaostrzyć przepisy ustawy antyzatorowej

Choć ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych została oryginalnie uchwalona w marcu 2013 r., dopiero od 1 stycznia 2020 r. zaczęły obowiązywać rozwiązania, które przyciągnęły uwagę szerszego grona przedsiębiorców.

To m.in. maksymalne terminy zapłaty w relacjach profesjonalnych, dodatkowe obowiązki sprawozdawcze dla największych podmiotów oraz możliwość nałożenia kary pieniężnej na przedsiębiorców opóźniających się z płatnościami na rzecz swoich kontrahentów – zmiany wprowadzone nowelizacją z 2019 r. (która weszła w życie z początkiem 2020 r.).

Doświadczenia ze stosowania zmienionych przepisów przez ponad 2 lata skłoniły rząd do zaproponowania kolejnych zmian. Dotyczą one:

• uproszczenia obowiązku sprawozdawczego oraz rozwiązania wątpliwości z nim związanych;
• poprawy efektywności postępowania UOKiK w sprawach nadmiernego opóźnienia w spełnianiu świadczeń pieniężnych.

Nowelizacja ustawy antyzatorowej została uchwalona przez Sejm 29 września 2022 r. Poniżej opisujemy szerzej jego najważniejsze założenia.

Najważniejsze zmiany w sprawozdaniach finansowych

Kluczową zmianą jest wydłużenie terminu na złożenie sprawozdania finansowego z 31 stycznia do 30 kwietnia każdego roku. Miesiąc to często zbyt krótki czas na przygotowanie wszystkich danych dotyczących płatności z zeszłego roku, zwłaszcza, gdy pozycji jest stosunkowo dużo. Natomiast koniec kwietnia wydaje się bardzo rozsądnym i realnym terminem, pozwalającym na dokładne i rzetelne przeanalizowanie danych.

Istotne jest również to, że wartości świadczeń pieniężnych wyrażone w obcej walucie, dla celów sprawozdania będą przeliczane według zasad rachunkowości przyjętych przez jednostkę. Jest to znaczne ułatwienie dla przedsiębiorców, którzy muszą prowadzić księgi rachunkowe według Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej.

Ważnym doprecyzowaniem w zakresie sprawozdawczości jest oparcie podziału transakcji w sprawozdaniach na transakcje spełnione/otrzymane oraz niespełnione/nieotrzymane w terminie. Pozwoli to na jasne określenie czasu opóźnienia, a nie samą identyfikację terminu płatności jak dotychczas.

Ułatwione korekty sprawozdań

Nowelizacja przewiduje również zmiany w zakresie składania korekt sprawozdań. Pierwsza, marcowa propozycja była bardzo daleka od doskonałości – projekt zakładał złożenie korekty w przypadku, gdy sprawozdanie byłoby „obarczone błędami mającymi istotny wpływ na ogólne postrzeganie praktyk płatniczych”.  

Obecna propozycja jest bardziej konkretna. Zakłada bowiem, że podmiot składa korektę sprawozdania w przypadku, gdy dane zawarte w uprzednio złożonym sprawozdaniu ulegną zmianie co najmniej w jednej pozycji, o co najmniej 10%. Takie rozwiązanie nie budzi interpretacyjnych wątpliwości, dzięki czemu z pewnością usprawni proces.

Kogo nie obejmie obowiązek sprawozdawczości?

Ciekawymi zmianami odnoszącymi się do obowiązków sprawozdawczych są wyłączenia spod obowiązku sprawozdawczego – zarówno podmiotowe, jak i przedmiotowe. 

Wyłączenia podmiotowe

W zakresie wyłączeń podmiotowych, bardzo istotną zmianą będzie wyłączenie spod obowiązku sprawozdawczego spółek tworzących podatkowe grupy kapitałowe.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu nowelizacji, na podstawie dotychczasowych doświadczeń uznano, że spółki wchodzące w skład podatkowych grup kapitałowych często nie są największymi podatnikami.

Drugim  wyłączeniem podmiotowym jest wyłączenie publicznych podmiotów leczniczych oraz podmiotów leczniczych w formie spółek kapitałowych utworzonych i prowadzonych przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. Propozycja ta jest odpowiedzią na dyrektywę unijną[1], która ze względu na specyfikę świadczeń zdrowotnych, a także brak równowagi między przychodami, a ponoszonymi kosztami, dopuszcza dłuższe terminy zapłaty dla tych podmiotów.

Wyłączenia przedmiotowe

Według nowelizacji, przedmiotowe wyłączenia spod obowiązku sprawozdawczego obejmą:

• świadczenia w ramach działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, uznane w ustawie jako działalność, w której w praktyce zatory nie występują;
• świadczenia przedawnione – w związku z tym, że po terminie przedawnienia, który dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata, świadczenie przestaje być wymagalne;
• świadczenia w ramach grup kapitałowych – zgodnie z uzasadnieniem, uznano, iż opóźnienia takie nie wpływają na rynek zewnętrzny.

Zmiany w postępowaniu przed UOKiK 

Nowelizacja ustawy antyzatorowej w zakresie postępowania przed UOKiK zakłada przede wszystkim zwiększenie jego efektywności.

Miałoby temu służyć m.in. wprowadzenie „wezwań miękkich”, w ramach których UOKIK przed nałożeniem sankcji finansowych, będzie mógł w pierwszej kolejności zwrócić uwagę przedsiębiorcy na zaobserwowane nieprawidłowości. Miękkie wezwanie nie będzie obwarowane żadną sankcją oraz, zgodnie z uzasadnieniem do projektu nowelizacji, służyłoby nawiązaniu kontaktu między Prezesem UOKiK a przedsiębiorcą. Umożliwi to wyjaśnienie ewentualnych wątpliwości na bieżąco, a także szybkie usuwanie nieprawidłowości – bez wszczynania formalnych działań. W naszej ocenie zmiana ta nieco odformalizowałaby (przynajmniej z założenia) postępowanie przed UOKiK, dlatego uznajemy ją za pozytywną.

Ustawa nowelizująca przewiduje również zmiany w modelu nakładania przez Prezesa UOKiK administracyjnych kar pieniężnych na przedsiębiorców, którzy nadmiernie opóźniają się w spełnieniu swoich świadczeń pieniężnych wobec kontrahentów. Proces miałby ulec usprawnieniu i odformalizowaniu. O ile z perspektywy przedsiębiorcy może się wydawać, że usprawnienie postępowania zmierzającego do nałożenia kary niczym pozytywnym nie jest, to nic bardziej mylnego. Powyższe postępowanie podejmowane byłoby w razie nieskuteczności zarówno formalnych, jak i miękkich działań Prezesa UOKiK. Przedsiębiorca jest zobowiązany do współpracy z UOKiK, w związku z czym usprawnienie pracy tego organu, jest korzystne dla każdej strony.

Sprawna współpraca przedsiębiorcy z UOKiK ma być premiowana – w nowelizacji zaproponowano obniżenie o 20% (z wcześniejszych 10%) nałożonej na stronę postępowania administracyjnej kary pieniężnej, w przypadku, gdy w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji strona uiści administracyjną karę pieniężną w całości oraz zrzeknie się wobec Prezesa UOKiK prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Co istotne, nowelizacja zakłada też możliwość rozłożenia kary administracyjnej nałożonej przez Prezesa UOKiK na raty lub odroczenie jej uiszczenia – ze względu na ważny interes wnioskodawcy.

Same decyzje wydawane przez Prezesa UOKiK, zgodnie z proponowaną nowelizacją, miałyby wyglądać inaczej. Zgodnie z obowiązującą na ten moment ustawą, w decyzji znajdują się wszystkie przeanalizowane przez UOKiK świadczenia, w związku z czym decyzje te są obszerne i nieczytelne. Jeżeli nowelizacja wejdzie w życie w obecnym kształcie, to wykaz przeanalizowanych w toku postępowania przez UOKiK świadczeń pieniężnych będzie dołączany w formie załącznika do wydawanej decyzji.

Powyższy wpis obejmuje tylko wybrane zmiany, które znalazły się w nowelizacji. Będziemy śledzić proces legislacyjny dotyczący ustawy. Jeżeli ustawa zostanie podpisana przez Prezydenta RP, wrócimy z aktualizacją informacji znajdujących się w naszym cyklu wpisów „Płynnie o zatorach płatniczych”.

---

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz. Urz. UE L 48 z 23.02.2011, str. 1, z późn. zm.).