09 lis ZGODY NA TRANSAKCJE SPRZEDAŻY UDZIAŁÓW W SPÓŁCE Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
Czego wymaga transakcja sprzedaży udziałów? Odpowiedniej umowy regulującej wzajemne obowiązki pomiędzy wspólnikiem zbywającym a nabywcą sprzedawanych udziałów, czyli umowy sprzedaży udziałów.
O przebiegu transakcji sprzedaży udziałów w branży gier wideo pisaliśmy na videogameslaw.pl.
Mówiąc ogólnie o sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie sposób pominąć kwestii wymaganych zgód na transakcję. Przy sprzedaży udziałów odgrywają one kluczową rolę dla jej skutecznego przeprowadzenia – o czym szczegółowo w dzisiejszym artykule.
Ograniczenia korporacyjne przy sprzedaży udziałów
Zazwyczaj, podstawowym ograniczeniem przy sprzedaży udziałów jest wymóg uzyskania pisemnej zgody spółki (zarządu)[1]. Wspólnicy mogą w inny sposób ograniczyć zbycie udziałów i w umowie spółki przekazać kompetencję do wyrażenia zgody na transakcję na rzecz innego organu np. zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej (jeżeli została powołana).
W umowie spółki mogą znaleźć się postanowienia, że gdy wspólnik poweźmie zamiar rozporządzenia wszystkimi bądź częścią swoich udziałów na rzecz osoby trzeciej niebędącej wspólnikiem to pozostałym wspólnikom spółki przysługiwać będzie prawo pierwszeństwa nabycia udziałów zbywanych.
Zdarza się, że na podstawie zawartej umowy wspólników lub umowy inwestycyjnej, wspólnikom mniejszościowym przysługuje uprawnienie do przyłączenia się do transakcji sprzedaży udziałów. W takiej sytuacji wspólnik zbywający będzie musiał spowodować, aby transakcja sprzedaży udziałów z potencjalnym nabywcą objęła również sprzedaż udziałów wspólnika mniejszościowego, w tym na takich samych zasadach, jak zbycie udziałów wspólnika większościowego, tzw. klauzula tag along.
Niewykluczone również, że przedmiotowe udziały mogą być obciążone klauzulą opcyjną sprzedaży udziałów lub ich odkupu na rzecz danego podmiotu, w konkretnym czasie oraz po spełnieniu się wymienionych w umowie opcji przesłanek.
Przed dokonaniem transakcji sprzedaży udziałów należy zapoznać się przede wszystkim z obowiązującą treścią umowy spółki danego podmiotu. Może się okazać, że dla jej skutecznego przeprowadzenia wymagane są zgody odpowiednich organów spółki. Może się również okazać że kluczowe będzie przygotowanie oświadczeń odpowiednich osób o zrzeczeniu się przysługujących im uprawnień np. prawa pierwszeństwa nabycia udziałów lub uprawnienia przyłączenia się do transakcji.
Klauzula change of control
Zdarza się, że umowach z kontrahentami zawieranych przez spółkę, której udziały podlegają sprzedaży obowiązuje klauzula tzw. zmiany kontroli. Klauzula ta może m.in. polegać na obowiązku uzyskania zgody kontrahentów na dokonanie planowanych zmian właścicielskich.
Uzyskanie zgody może stanowić jeden z warunków zawieszających prawidłowe przeprowadzenie transakcji sprzedaży udziałów. Najczęściej z klauzulą zmiany kontroli spotkamy się w umowach kredytowych. Przykładowo: w umowie z bankiem nieuzyskanie uprzedniej zgody na dokonanie planowanej zmiany w strukturze właścicielskiej podmiotu może doprowadzić do obowiązku natychmiastowej spłaty zobowiązania w całości.
W kluczowych umowach z kontrahentami spółki złamanie klauzuli change of control może być również ryzykowne. Dany kontrahent będzie mógł m.in. rozwiązać umowę bez konieczności zachowania okresu wypowiedzenia a nawet naliczyć na swoją rzecz wysoką karę umowną. Może uznać, że nie zgadza się na kontynuowanie współpracy z nową stroną (nabywcą sprzedawanych udziałów) i jego zdaniem dana umowa została zawarta na wynegocjowanych warunkach z konkretnym podmiotem.
Takie sytuacje mogą doprowadzić do negatywnych skutków transakcji, zwłaszcza po stronie sprzedającego. Obowiązek nagłej spłaty wierzytelności wraz z odsetkami na rzecz banku lub strata kluczowego klienta, z którym spółka od lat współpracuje może doprowadzić do obniżenia jej wartości i w konsekwencji znacząco zmniejszyć wycenę za sprzedawane udziały.
W celu ograniczenia ryzyk związanych z naruszeniem klauzuli change of control rekomenduje się przeprowadzenie (przed transakcją sprzedaży udziałów) wewnętrznego badania due diligence spółki. W raporcie z przeprowadzonego badania, w części dotyczącej zakresu istotnych umów powinno znaleźć się miejsce przedstawiające listę umów, w których wymagane są zgoda albo powiadomienie kontrahenta o zmianie w strukturze właścicielskiej podmiotu.
Prawo pierwokupu zastrzeżone na rzecz Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa
Przeprowadzając badania prawne due diligence często okazuje się, że badana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest właścicielem nieruchomości rolnej. Jeżeli powierzchnia nieruchomości rolnej wynosi co najmniej 5 ha albo łącznie nieruchomości rolne zajmują co najmniej 5 ha, należy pamiętać o przysługującym prawie pierwokupu do przedmiotowych udziałów zastrzeżonego na rzecz Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Prawo pierwokupu może zostać zrealizowane przez KOWR w terminie 2 miesięcy od otrzymania skutecznego zawiadomienia o planowanej transakcji. Zbycie udziałów z pominięciem powyższej zasady będzie nieważne[2].
W ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego uregulowane zostały pewne wyłączenia do powyższej zasady. Przykładowo, nie znajdzie ona zastosowania jeżeli transakcja dotyczyć będzie np. sprzedaży udziałów na rzecz osoby bliskiej zbywcy. Osoby biskie to zstępni i wstępni, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz pasierbowie.
Pozostałe zgody
Nie zapominajmy o ograniczeniach sprzedaży udziałów wynikających z przepisów szczególnych. Przykładowo – jeżeli przedmiotowa spółka działa na rynku regulowanym w branżach, takich jak bankowość, ubezpieczenia czy energetyka może się okazać, że do ważnego przeprowadzenia transakcji wymagane będzie zawiadomienie organów administracji publicznej np. Komisji Nadzoru Finansowego.
W transakcjach w których m.in. dojdzie do przejęcia kontroli drugiego podmiotu (w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), dla ważności przeprowadzenia sprzedaży udziałów wymagane będzie zawiadomienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o planowanej koncentracji oraz uzyskanie od niego zgody wydanej w formie decyzji[3].
Przedstawione w niniejszym wpisie zgody to tylko przykłady, które nie wyczerpują katalogu dostępnych rozwiązań. Ich wybór zawsze uzależniony jest od specyfiki transakcji oraz działania spółek w danej branży. Sprzedaż udziałów zazwyczaj wiąże się ze skomplikowanymi konstrukcjami prawnymi, dlatego kluczowe jest kompleksowe podejście i szczegółowa analiza przede wszystkim pod kątem wymaganych zgód na transakcję. W celu uniknięcia (w najgorszym wypadku) ryzyka nieważnie przeprowadzonej transakcji, pomocnym rozwiązaniem może się okazać zasięgnięcie opinii prawnika.
[1] Art. 182 ustawy Kodeks spółek handlowych;
[2] Art. 9 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego;
[3]Art. 13 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.