07 lut 4 nowe uprawnienia UOKiK, czyli nowości w prawie konsumenckim
Sporo ważnych dla biznesu zmian szykuje się w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Część z nich dotyczy zwiększenia uprawnień Prezesa UOKiK, które wynikają z konieczności dostosowania polskich przepisów do prawa unijnego, czyli tzw. Rozporządzenia CPC.
Wskazujemy 4 nowe – w naszej ocenie najistotniejsze – uprawnienia, które już w tym roku może zyskać organ ochrony konsumentów.
1. Przeszukanie w sprawach konsumenckich
Najnowszy projekt ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów[1] przewiduje, że urzędnicy UOKiK będą mieli uprawnienia do przeszukania pomieszczeń i rzeczy w sprawach konsumenckich. Dotychczas taka możliwość występowała tylko w sprawach antymonopolowych. W postępowaniach z zakresu B2C – np. w sprawach dot. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów – można było tylko przeprowadzić kontrolę. Przeszukanie jest znacznie dalej idącym uprawnieniem, ponieważ w tym trybie materiał dowodowy pozyskiwany jest przede wszystkim przez samego kontrolującego (urzędnicy mają dostęp np. do skrzynek mailowych pracowników). Zwykła kontrola bazuje jedynie na materiale przekazanym przez przedsiębiorcę, co w niektórych przypadkach może być mało skutecznym środkiem.
Nowe uprawnienie Prezesa UOKiK może oznaczać nowe otwarcie w sprawach konsumenckich. Należy zauważyć, że w postępowaniach antymonopolowych urzędnicy nierzadko rozpoczynają swoje działania od przeszukania, co zaskakuje kontrolowanych. Przyszłość pokaże, czy podobny standard będzie obowiązywał w sprawach B2C. Przedsiębiorcy z pewnością powinni zweryfikować swoje procedury postępowania na wypadek niezapowiedzianego przeszukania.
2. Uprawnienia w zakresie interfejsu internetowego
W związku z rosnącą liczbą naruszeń w obszarze handlu elektronicznego, Prezes UOKiK będzie miał nowe uprawnienia w zakresie ingerencji w serwis przedsiębiorcy. Organ będzie uprawniony do:
- Zobowiązania przedsiębiorcy do zamieszczenia wyraźnego ostrzeżenia dla konsumentów wchodzących na stronę www,
- Zobowiązania przedsiębiorcy do usunięcia treści lub ograniczenia dostępu do serwisu,
- Zwrócenia się do hostingodawcy z żądaniem usunięcia treści, ograniczenia dostępu lub wyłączenia strony www,
- Wystąpienia do podmiotu rejestrującego domenę internetową lub podmiotu prowadzącego rejestr domen internetowych (NASK) z żądaniem usunięcia nazwy domenowej i zarejestrowania jej na Prezesa UOKiK,
- Zwrócenia się do Ministra Finansów o wpis strony internetowej do prowadzonego przez resort rejestru, co spowoduje uniemożliwienie dostępu do serwisu.
Co ważne, pierwsze dwa uprawnienia będą mogły zostać wykorzystane jeszcze przed zakończeniem postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, jeżeli w jego toku zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie zarzucanej praktyki może spowodować poważne zagrożenia dla konsumentów.
W odniesieniu do dostępu użytkowników do stron internetowych, UOKiK dotychczas korzystał z przepisów ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, których wykonanie zależało jednak od dobrej woli hostingodawcy. Samoistna podstawa prawna umiejscowiona w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów ma zwiększyć skuteczność Prezesa UOKiK w ściganiu naruszeń w obszarze handlu elektronicznego.
W ostatnich miesiącach interfejs internetowy coraz częściej znajduje się obszarze zainteresowania UOKiK. Wkrótce organ będzie miał jeszcze większe możliwości ingerencji w serwis, co ma urealnić ochronę konsumentów, którzy są szczególnie narażeni na szkodę lub wyłudzenia poprzez dostęp do niektórych treści w internecie.
3. Zakup kontrolowany, czyli UOKiK jak ABW
UOKiK zostanie wyposażony w narzędzie, które kojarzyć się może z tajnymi akcjami służb. Urzędnicy będą mogli nabyć towary lub usługi z zastosowaniem ukrytej lub przybranej tożsamości.
Dotychczas Prezes UOKiK mógł korzystać z „tajemniczego klienta”, dzięki czemu mógł pod ukrytą tożsamością zbadać praktykę przedsiębiorcy stosowaną przed zawarciem umowy z konsumentem. Pracownicy urzędu nie mogli jednak dokonać zakupu towaru bądź usługi. Na podstawie nowego przepisu, urzędnicy rozszerzą swoje kontrolne uprawnienia, ponieważ dodatkowo będą mogli zawrzeć umowę a także zbadać, demontować oraz testować zakupiony produkt.
Nowa instytucja będzie oznaczała większą współpracę UOKiK z ABW, przede wszystkim w zakresie sporządzania fikcyjnych dokumentów. Zakup kontrolowany będzie mógł zostać utrwalony za pomocą urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk bez informowania kontrolowanego. Skorzystanie z nowego uprawnienia, podobnie jak w przypadku tajemniczego klienta, będzie wymagało zgody sądu w stosunku do:
- skorzystania z zakupu kontrolowanego,
- posługiwania się fikcyjnymi dokumentami oraz
- rejestracji obrazu lub dźwięku.
Sąd ochrony konkurencji i konsumentów będzie musiał rozpatrzyć postanowienie Prezesa UOKIK w ciągu 48h, a rozstrzygnięcia sądu nie będzie można zaskarżyć.
4. Śledzenie przepływów środków finansowych, czyli UOKiK jak KAS
Prezes UOKiK będzie mógł pozyskać potwierdzenie tożsamości osób zaangażowanych w przepływ środków finansowych. Dla realizacji tego celu zostanie wyposażony w dostęp do danych z Systemu Teleinformatycznego Izby Rozliczeniowej. Pozwoli to na ustalenie podmiotów odpowiedzialnych za naruszenia praw konsumentów oraz wzajemnych powiązań pomiędzy nimi w sytuacji, gdy przedsiębiorcy oferowali towary lub usługi na zasadzie konsorcjum. Może to też pomóc, gdy ich powiązania są złożone i tym samym trudne do ustalenia. W efekcie ograniczona ma zostać liczba przypadków, w którym nie dochodzi do wszczęcia postępowania z uwagi na brak możliwości ustalenia podmiotu odpowiedzialnego za naruszenie praw konsumentów.
Coraz mocniejszy Prezes UOKiK
Umożliwienie stosowania Rozporządzenia CPC to nie jedyne zmiany w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, które są w toku procesu legislacyjnego. Ruszyły także prace, których celem jest wdrożenie Dyrektywy ECN+, wprowadzającej bardzo ważne zmiany w obszarze prawa antymonopolowego.
Kierunek zmian oraz przyznawanie kolejnych uprawnień Prezesowi UOKiK jest sygnałem dla biznesu, aby zapewnić compliance z przepisami konsumenckimi i antymonopolowymi. Polityka orzecznicza organu pokazuje, że wielomilionowe kary pieniężne stają się standardem, a ich nakładanie nie jest jedynym narzędziem w portfolio surowych uprawnień UOKiK, dlatego zgodność z regulacjami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów opłaca się.
[1] Projekt ustawy z 5 grudnia 2022 r.
