13 kw. Jak skutecznie dochodzić przeterminowanych płatności i odzyskać koszty obsługi prawnej?
Nowe przepisy dotyczące zatorów płatniczych obowiązują już od 2020 r. Jednak jak pokazuje pierwszy kwartał 2023 r., problemy w tym zakresie nie maleją, a wręcz narastają. To z kolei stawia przed przedsiębiorcami coraz większe wyzwania.
Badanie ,,Skaner MŚP[1]” wykazało rekordowe wyniki dotyczące zarówno liczby przedsiębiorstw dotkniętych problemem przeterminowanych należności, jak również długości tych opóźnień.
Na problem płatności faktur po terminie przez kontrahentów wskazuje aż 88% badanych podmiotów. 62% procent przedsiębiorstw dotyka problem płatności opóźnionych o ponad miesiąc – to o połowę więcej niż w październiku zeszłego roku. Aż 47% badanych firm wskazywało na należności przeterminowane o ponad 60 dni. Problem zatorów płatniczych dotyczy zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw i branży handlowej.
Liczba nieuczciwych praktyk związanych z nieterminowym uiszczaniem należności wzrasta. Właśnie dlatego przedsiębiorcy powinni pamiętać, że istnieją rozwiązania, które mogą pomóc w walce z nierzetelnymi płatnikami. Informacji o takich narzędziach należy szukać w Ustawie antyzatorowej[2], ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i Kodeksie Postępowania Cywilnego.
I właśnie temu zagadnieniu poświęcamy kolejny wpis z cyklu ,,Płynnie o zatorach płatniczych”. Omówimy w nim również narzędzia pomocne w odzyskaniu kosztów z tytułu obsługi prawnej takich sporów.
Ustawa antyzatorowa
Bardzo chętnie wykorzystywanym przez przedsiębiorców narzędziem są wysokie odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych. W 2023 r. (od 1 stycznia do 30 czerwca) wynoszą one 16,75% w skali roku (lub 14,75%, jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny będący instytucją leczniczą). Formułując roszczenia dotyczące przeterminowanych płatności zawsze warto zweryfikować, czy na pewno nie ma możliwości zastosowania tego wyższego progu. Standardowe odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą aktualnie 12,25%[3]. Warto podkreślić, że pomięcie przepisów Ustawy antyzatorowej przy określaniu roszczenia na potrzeby postępowania sądowego może dużo kosztować.
Praktyczne zastosowanie znajduje również możliwość dochodzenia zryczałtowanej rekompensaty kosztów dochodzenia należności, które obecnie są uzależnione od wysokości długu. Dla świadczeń pieniężnych w wysokości:
• do 5000 zł, jest to 40 euro;
• przekraczającej 5000 zł, ale nie więcej niż 50 000 zł, jest to 70 euro;
• równej lub wyższej niż 50 000 zł, jest to 100 euro.
Niestety takie kwoty z pewnością nie pokryją całości kosztów poniesionych w związku z dochodzeniem zaległej płatności. Co więcej, to właśnie koszty obsługi prawnej często wstrzymują decyzję o powierzeniu sprawy zewnętrznemu prawnikowi oraz skierowaniu jej do sądu. Zauważmy, że realne koszty obsługi prawnej nierzadko mogą pokryć znaczącą część wartości nieopłaconych w terminie faktur.
W tym kontekście warto więc przyjrzeć się art. 10 ust. 2 Ustawy antyzatorowej. Zgodnie z nim, wierzycielowi przysługuje zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających kwotę zryczałtowanej rekompensaty.
Praktyka sądowa pokazuje, że wspomniana regulacja stanowi skuteczne narzędzie uzyskania całkowitej rekompensaty kosztów obsługi prawnej – w zakresie przeterminowanych należności. Ten instrument, jak żaden inny, może być świetnym rozwiązaniem do walki z nieterminowymi płatnikami. Możliwość pokrywania istotnych kwot (wynikających z konieczności wsparcia przez profesjonalnego pełnomocnika) będzie zmuszało nieuczciwych kontrahentów do ostrożnego szacowania ryzyk i korzyści wynikających z praktyki nieopłacania wymagalnych faktur. Warunkiem pozytywnego wpływu regulacji jest jednak konsekwentne korzystanie z uprawnień przez poszkodowanych nieuczciwymi praktykami.
Kolejnym ciekawym rozwiązaniem, o którym warto tu wspomnieć, jest zmiana obejmująca dotychczas obowiązujące zasady. Wynika ona z nowego art. 9a Ustawy antyzatorowej, a w życie weszła w styczniu 2023 r. Dzięki niej możliwym stało się zbywanie przeterminowanych wierzytelności mikro, małych i średnich przedsiębiorców – nawet jeżeli w umowie wyłączono lub ograniczono prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności. Warunkiem korzystania z tej zasady jest to, by dłużnikiem był duży przedsiębiorca niebędący pomiotem publicznym.
Możliwość zbycia wierzytelności może być niekiedy deską ratunkową dla mniejszych przedsiębiorstw – warto pamiętać o tej możliwości (nawet w przypadku niekorzystnych postanowień umowy).
Kodeks postępowania cywilnego
Nowelizacja przepisów o zatorach płatniczych z 2020 r. przyniosła ułatwienie w zakresie uzyskania zabezpieczenia roszczeń w przypadku spraw o zapłatę dotyczących transakcji handlowych. Co ciekawe, w tym wypadku ustawodawca zdecydował się na rozluźnienie zasad odnoszących się do obowiązku wykazania interesu prawnego. Warto zwrócić na to uwagę, gdyż właśnie to stanowi często największą trudność w uzyskaniu zabezpieczenia.
Jeżeli wnioskodawcą jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej, to interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się automatycznie za uprawdopodobniony. Aby móc skorzystać z tej regulacji należy spełnić następujące warunki:
1. Osobą wnioskującą o udzielenie zabezpieczenia musi być powód. Oznacza to, że z tego rozwiązania najprawdopodobniej nie będą mogły skorzystać osoby wnoszące o zabezpieczenie przed wystąpieniem z powództwem.
2. Wartość transakcji, z której wynika roszczenie powoda wnoszącego o zabezpieczenie nie może przekroczyć 75 000 zł.
3. Dochodzona przez powoda należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
Uproszczona droga uzyskiwania zabezpieczenia roszczenia może być bardzo cennym orężem w dochodzeniu przeterminowanych płatności.
Ustawa o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji
Ciekawym rozwiązaniem, mogącym redukować zatory płatnicze, jest również korzystanie z roszczeń wynikających z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Aktualnie katalog czynów nieuczciwej konkurencji wymieniony w art. 3 u.z.n.k.[4] obejmuje również „nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi”. Wykazanie, że kontrahent dopuszcza się tego typu praktyk daje możliwość wysunięcia roszczeń, które obejmują żądania:
- zaniechania niedozwolonych działań;
- usunięcia skutków niedozwolonych działań;
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
- naprawienia wyrządzonej szkody (na zasadach ogólnych);
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści (na zasadach ogólnych);
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
W przypadku pytań do powyższej tematyki, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami.
[1] https://media.big.pl/informacje-prasowe/798582/skaner-msp-poczatek-2023-roku-z-rekordowym-wzrostem-zatorow-platniczych-w-firmach
[2] Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 711).
[3] https://dziennikustaw.gov.pl/M2022000094301.pdf
[4] Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
