19 paź Nowelizacja kodeksu karnego – 4 kluczowe zmiany dla biznesu
Ważne dla przedsiębiorców zmiany w prawie karnym, nazywane „Wielką nowelizacją kodeksu karnego”[1], weszły w życie 1 października 2023 r. W dużym stopniu wpływają na oblicze prawa karnego, także w zakresie istotnym dla biznesu. Przedstawiamy 4 najważniejsze zmiany.
1. Szkody w obrocie gospodarczym
Szczególnie ciekawa zmiana dotyczy przestępstwa z art. 296 kodeksu karnego, czyli wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym. Przestępstwo to ścigane jest z oskarżenia publicznego. Wyjątkiem jest przestępstwo tzw. niegospodarności bezszkodowej (§1a). W tym przypadku ściganie odbywało na wniosek pokrzywdzonego. Jeśli pokrzywdzonym był Skarb Państwa – ściganie następowało z urzędu.
Nowelizacja kodeksu karnego rozszerzyła katalog osób uprawnionych do złożenia wniosku o ściganie przestępstwa o wspólnika, akcjonariusza i udziałowca pokrzywdzonej spółki. Nie ma wątpliwości, że wpłynie to na ryzyko osobistej odpowiedzialności osób zasiadających w zarządach spółek.
2. Nowe rodzaje przestępstw, za które może grozić wysoka kara
Nowelizacja kodeksu karnego wprowadziła też nowy przepis – art. 306b. Zgodnie z nim niektóre przestępstwa, mogą zostać zakwalifikowane jako popełnienie zbrodni, a co za tym idzie – zagrożone karą do 25 lat pozbawienia wolności. Chodzi m.in. o:
- wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym,
- łapownictwo na stanowisku kierowniczym,
- nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej
- pranie pieniędzy.
Co to oznacza w praktyce?
3. Podniesienie sankcji za umyślne fałszywe oskarżenia
Ciekawą zmianą, także z punktu widzenia projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających nieprawidłowości, jest podniesienie sankcji związanej z umyślnym fałszywym oskarżeniem innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego (art. 234 kk).
W poprzednim stanie prawnym sprawca czynu podlegał karze grzywny lub karze ograniczenia wonności albo pozbawienia wolości do lat 2. Obecnie sprawca podlegać będzie karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Z katalogu kar za to przestępstwo wyłączono grzywnę i ograniczenie wolności, pozostawiając jedynie najostrzejszą formę represji.
4. Zmiany w katalogu kar i grzywien
Nowelizacja podnosi próg uznania kradzieży za przestępstwo.
W poprzednio obowiązującym stanie prawnym kradzież nieprzekraczająca kwoty 500 zł stanowiła wykroczenie. Dziś kwota graniczna to 800 zł.
Zmieni się także katalog kar. Przed nowelizacją kodeksu karnego karami były: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności (od 1 miesiąca do 15 lat), 25 lat pozbawienia wolności oraz dożywotnie pozbawienie wolności. Aktualnie kara pozbawienia wolności może zostać orzeczona w wymiarze od 1 miesiąca do 30 lat. Jednocześnie wprowadzono zmiany dążące do uniemożliwienia warunkowego przedterminowego zwolnienia dla sprawców szczególnie niebezpiecznych.
Modyfikacje katalogu kar dotyczą także kary grzywny. Obecnie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa możliwa liczba stawek to 10, jednak jeśli przestępstwo zagrożone jest karą grzywny i pozbawienia wolności, to grzywnę wymierza się w wysokości nie niższej od:
- 50 stawek – jeżeli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku,
- 100 stawek – jeżeli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat,
- 150 stawek – jeżeli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata.
Wnioski dla przedsiębiorców po nowelizacji kodeksu karnego
Niewątpliwie opisane zmiany dotyczą każdego przedsiębiorstwa, a w szczególności kadry zarządzającej. Nie od dziś wiadomo, że większość decyzji biznesowych wiąże się z ryzykiem – a po nowelizacji kodeksu karnego konsekwencje podjętego ryzyka mogą być jeszcze wyższe, niż dotychczas.
Trzeba pamiętać, że ocena prawnokarna decyzji podejmowanej przez kadrę zarządzającą dokonywana jest po fakcie. Z uwagi na tak wysokie zagrożenie karą, warto wcześniej zadbać o to, aby decyzje (przynajmniej te najbardziej ryzykowne) były odpowiednio udokumentowane i poparte konkretnymi, rzetelnymi danymi i informacjami.
Więcej o nowelizacji kodeksu karnego, m.in. o rozszerzonym katalogu podmiotów mogących złożyć wniosek o ściganie przestępstwa wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym, będziemy pisać w kolejnych artykułach. A w razie pytań lub wątpliwości, zachęcamy do kontaktu z autorami.
[1] Ustawa z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.
