07 lis CBAM – nowy mechanizm walki z ucieczką emisji poza granice UE

CBAM, czyli graniczny podatek węglowy, tworzy nowe wymagania dla importu określonych dóbr spoza granic UE, a co za tym idzie nowe wyzwania. W cyklu „FIT FOR 55” dla firm przybliżamy zasady jego funkcjonowania – zapraszamy do lektury.

Cele CBAM

Mechanizm CBAM ma zapobiec dalszym „ucieczkom emisji”, czyli przenoszeniu wysokoemisyjnej produkcji poza UE – do krajów, które nie podchodzą tak restrykcyjnie do ograniczania emisji (a przez to taka produkcja staje się tańsza, np. w krajach azjatyckich).

Nie wiadomo, czy i jak szybko ten cel zostanie osiągnięty. Sam mechanizm CBAM będzie wdrażany stopniowo. Z początkiem października rozpoczął się jego okres przejściowy, a od 2026 r. graniczny podatek węglowy zacznie już obowiązywać w pełni.

Etapy wdrażania CBAM

Graniczny podatek węglowy będzie wdrażany stopniowo, a obowiązki unijnych importerów będą się sukcesywnie zwiększały:

Okres przejściowy: 1 października 2023 – 31 grudnia 2025

• składanie kwartalnych sprawozdań CBAM
• brak obowiązku zakupu certyfikatów CBAM

Pełne wdrożenie: od 1 stycznia 2026 

• obowiązkowe nabycie certyfikatów CBAM (przy stopniowym wycofywaniu bezpłatnych uprawnień w ramach EU ETS do 2034 roku),
• składanie corocznych deklaracji dotyczących liczby importowanych towarów i ich wbudowanych emisji

Rozszerzenie: od 1 stycznia 2030

• objęcie mechanizmem CBAM kolejnych grup towarów

Ogólne założenia w zakresie obowiązków przedsiębiorców i zasad wdrażania CBAM określono w tzw. Rozporządzeniu głównym CBAM. Bardziej szczegółowe zapisy zostaną zawarte w kilkunastu planowanych rozporządzeniach wykonawczych Komisji Europejskiej, z których do tej pory zostało opublikowane jedno Rozporządzenie wykonawcze dla okresu przejściowego.

Kto podlega CBAM?

Graniczny podatek węglowy obejmie zgłaszających, czyli osoby składające zgłoszenie celne o dopuszczenie towarów do obrotu we własnym imieniu albo osoby, w której imieniu takie zgłoszenie jest składane. Zasadniczo będą to importerzy lub pośredni przedstawiciele celni.

Obowiązkom sprawozdawczym CBAM w okresie przejściowym będą podlegać:

1. importer, który składa zgłoszenie o dopuszczenie towarów do obrotu we własnym imieniu i na własną rzecz,
2. osoba zgłaszająca przywóz towarów, która posiada zezwolenie na złożenie zgłoszenia celnego w formie wpisu do rejestru zgłaszającego,
3. pośredni przedstawiciel celny, który wyrazi zgodę na przejęcie obowiązków importera towarów objętych CBAM.

Jakie towary obejmuje CBAM?

Wyróżnić można 6 głównych grup towarów objętych granicznym podatkiem węglowym. Są to:

Szczegółowy wykaz towarów wraz z ich kodami CN można znaleźć w Załączniku I do Rozporządzenia głównego CBAM[1].

Obowiązki przedsiębiorców związane z CBAM

Regulacje granicznego podatku węglowego nakładają na przedsiębiorców różne obowiązki w zależności od aktualnego etapu wdrażania przepisów.

1. Obowiązki okresu przejściowego CBAM

W okresie przejściowym importerzy (lub przedstawiciele celni) muszą składać sprawozdania kwartalne zawierające dane o rodzajach, kodach CN i ilości sprowadzonych w danym kwartale towarów podlegających CBAM. Dodatkowo raportują liczne szczegółowe i specjalistyczne informacje dotyczące emisji wbudowanych w towary, instalacji i procesów technologicznych, w wyniku których towary te zostały wytworzone. Za brak poprawnego złożenia sprawozdań przewidziano kary pieniężne w wysokości od 10 do 50 euro za każdą tonę niezgłoszonych emisji.

Sprawozdania należy składać za pośrednictwem rejestru przejściowego CBAM. Krajowym organem odpowiedzialnym w Polsce za wdrażanie mechanizmu CBAM jest Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE), czyli ten sam organ, który zarządza wdrażaniem europejskiego systemu handlu emisjami.

Pierwsze sprawozdanie CBAM (za IV kwartał 2023 r.) trzeba złożyć do 31 stycznia 2024 r. Ostatnie sprawozdanie (za IV kwartał 2025 r.) trzeba będzie złożyć do 31 stycznia 2026 r.

W okresie przejściowym importerzy nie muszą uiszczać żadnych dodatkowych opłat z tytułu sprowadzania towarów CBAM – muszą jedynie składać kompletne sprawozdania.

Celem okresu przejściowego jest to, aby przedsiębiorcy zebrali wymagane dane o emisyjności sprowadzanych towarów i nauczyli się je poprawnie raportować w sprawozdaniach.

2. Obowiązki okresu pełnego wdrożenia CBAM

W okresie pełnego wdrożenia importerzy będą musieli spełnić obowiązki, których szczegóły mają zostać przedstawione w kolejnych aktach wykonawczych Komisji Europejskiej. Główne z nich to:

• złożenie wniosku o przyznanie statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM oraz rejestracja w rejestrze docelowym CBAM → bez uzyskania takiego statusu import towarów CBAM będzie niezgodny z prawem;
• zakup cyfrowych certyfikatów CBAM → dostępny będzie na specjalnej platformie, na indywidualnym koncie przedsiębiorcy, po cenie odpowiadającej średniej cen rozliczeń aukcji uprawnień na platformie aukcyjnej w ramach systemu EU ETS. Każdy certyfikat zostanie wydany w formacie elektronicznym i będzie odpowiadał 1 tonie ekwiwalentu CO₂ emisji wbudowanych w towary CBAM;
• przekazywanie do umorzenia certyfikatów CBAM → w ilości odpowiedniej do wielkości emisji wbudowanych w sprowadzone towary, przy uwzględnieniu ewentualnych obniżek z tytułu opłat emisyjnych i innych podobnych uiszczonych w państwie trzecim (zgodnie z zasadą, by nie płacić dwa razy za to samo);
• składanie corocznych deklaracji CBAM → do 31 maja każdego roku. Pierwsza deklaracja będzie musiała być złożona do 31 maja 2027 r. Deklaracje zawierają informacje dotyczące emisji wbudowanych w sprowadzane towary, instalacji, procesów technologicznych, a także informacje o ilości certyfikatów przekazywanych do umorzenia oraz kopie sprawozdań z weryfikacji danych przez akredytowanego weryfikatora.

Obchodzenie przepisów CBAM

Wyprzedzając praktykę bardziej „kreatywnych” importerów, unijny prawodawca już teraz określił, że za obchodzenie przepisów CBAM zostanie uznana zmiana struktury handlu towarami, która nie ma żadnego racjonalnego ani ekonomicznego uzasadnienia, innego niż unikanie (częściowe lub całkowite) obowiązków związanych z mechanizmem CBAM. Standardowymi przykładami takich praktyk będą:

• manipulacje w zakresie informacji o towarze, które umożliwią objęcie go innym kodem CN, który nie jest objęty przepisami CBAM,
• sztuczny podział dostawy towaru na małe przesyłki, których wartość rzeczywista nie przekracza progu określonego w przepisach CBAM (obecnie 150 euro).

Niezależnie od tego, KE zapowiada stały monitoring rynku UE, ułatwiony dzięki dostępowi do rejestru CBAM. W razie pojawienia się nowych form obchodzenia przepisów, wydane zostaną kolejne akty wykonawcze.

W razie jakichkolwiek pytań dotyczących mechanizmu CBAM (czy szerzej także całego pakietu „Fit for 55”) – zapraszamy do kontaktu z autorami artykułu!

---

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE): https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023R0956