11 gru UE murem za konsumentami
Unijni konsumenci już wkrótce mogą zyskać kolejne narzędzie ograniczające nieuczciwe praktyki sprzedawców. Komisja Europejska proponuje umożliwić tzw. podmiotom kwalifikowanym podejmowanie działań przeciwko sprzedawcom dopuszczającym się naruszenia zbiorowych interesów konsumentów – i to bez udziału samych konsumentów. Powyższe rozwiązanie jest elementem tzw. Nowego ładu dla konsumentów (tzw. New Deal for Consumers) – pakietu regulacji, którego celem jest wyrównanie pozycji słabszej strony transakcji handlowej (konsument) względem strony silniejszej (sprzedawca). Projekt dyrektywy w sprawie reprezentowania zbiorowych interesów konsumentów uzyskał już wstępną akceptację Rady Unii Europejskiej; teraz jej ostateczny kształt będzie przedmiotem negocjacji pomiędzy Komisją, Radą i Parlamentem Europejskim.
Podmiot kwalifikowany
Zgodnie z propozycją Komisji, reprezentacją interesów konsumentów mają zajmować się tzw. podmioty kwalifikowane, które spełniają poniższe kryteria:
- zostały należycie utworzone zgodnie z prawem państwa członkowskiego
- mają uzasadniony interes w podejmowaniu działań na rzecz przestrzegania przepisów objętych dyrektywą;
- prowadzą działalność typu non-profit.
Dyrektywa wprost podkreśla, że jej zamiarem jest przyznanie statusu podmiotu kwalifikowanego między innymi organizacjom konsumenckim oraz niezależnym organom publicznym. Podmioty te mają zyskać uprawnienie do występowania przed sądami lub organami administracji publicznej w celu podjęcia przez nie rozstrzygnięcia o:
- zaprzestaniu praktyki naruszającej zbiorowy interes konsumentów lub, jeżeli praktyka nie została jeszcze przeprowadzona, ale jest nieuchronna, zakazaniu praktyki (jako środek tymczasowy);
- stwierdzeniu, że praktyka naruszająca zbiorowy interes konsumentów stanowi naruszenie prawa, a jeśli to konieczne, nakazaniu zaprzestanie praktyki lub, jeżeli praktyka nie została jeszcze przeprowadzona, ale jest nieuchronna, zakazującej praktyki.
- obowiązku naprawienia szkody wywołanej praktyką naruszającą zbiorowy interes konsumentów.
W przypadku środków w pkt 1) i 2) dyrektywa nie wymaga działania przez podmiot kwalifikowany na rzecz konkretnych konsumentów, natomiast przy dochodzeniu naprawienia szkody zgodnie z pkt 3) państwa członkowskie mogą zdecydować o konieczności uzyskania zgody takich indywidualnych konsumentów przed podjęciem na ich rzecz działań.
Istotną wagę dyrektywa przykłada również do obowiązującej mocy wydanych rozstrzygnięć – uznanie danej praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów oznacza istnienie takiego naruszenia także do celów innych postępowań prowadzonych przed sądami krajowymi wobec tego samego sprzedawcy w związku z tym samym naruszeniem. W przypadku spraw transgranicznych – sądy innego państwa członkowskiego niż to, w którym wydano rozstrzygnięcie, związane są domniemaniem (podlegającym obaleniu) występowania naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.
Stare-nowe
Powyższa propozycja unijnej regulacji może przypominać już funkcjonujące w Polsce instytucje ochrony konsumentów – w szczególności w zakresie postępowań grupowych dotyczących roszczeń o ochronę konsumentów oraz możliwości dochodzenia naprawienia szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Komisja zmierza jednak krok dalej i proponuje przyznanie niezależnym organizacjom prawa do bezpośredniego dochodzenia uznania praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, co do tej pory było domeną Prezesa UOKiK (obecnie organizacje mogą sygnalizować Prezesowi UOKiK naruszenie, ale nie są stroną we wszczętych postępowaniach). Czy faktycznie organizacje skorzystają z przyznanego im nowego uprawnienia – czas pokaże.
